Separatory tłuszczu

WSTĘP
 
            Zgodnie z normą DIN 4040 (prEN 1825-1), we wszystkich zakładach wytwarzających ścieki zawierające duże ilości tłuszczu, należy zainstalować separator tłuszczu. W artykule omówiono dostępne na rynku polskim konstrukcje separatorów, zasady ich montażu i konserwacji.
 
Tłuszcz w ściekach
 
            Jest zanieczyszczeniem niepożądanym, mogących powodować szereg niekorzystnych zjawisk. Lżejszy od wody gromadzi się zawsze na jej powierzchni powodując zjawisko reaeracji, przez odcięcie dopływu tlenu. W ściekach dość szybko zaczynają zachodzić wtedy zjawiska gnilne, którym towarzyszy wydzielanie dużych ilości gazów kanałowych (metan, siarkowodór). Przyspieszone zagniwanie ścieków związane jest też ze stopniowym rozkładem tłuszczów w kanalizacji z wydzielaniem kwasów tłuszczowych i obniżaniem się pH ścieków. Ścieki takie stają się agresywne w stosunku do materiału rur i mogą przyspieszać procesy korozyjne elementów żeliwnych i stalowych. 
            W warunkach obniżonej temperatury tłuszcze mogą się zestalać na ściankach przewodów powodując ich stopniowe zarastanie i zmniejszanie prześwitu. Duża zdolność sorpcyjna tłuszczów sprzyja też gromadzeniu się na ich powierzchni innych zanieczyszczeń stałych, jak: włosy, papier, resztki jedzenia, itp. Z upływem czasu w kanalizacji mogą tworzyć się zatory w postaci tłustych kul, które są jednocześnie bardzo trudne do usunięcia przez czyszczarki mechaniczne (sprężyna czyszcząca potrafi z łatwością przebić się przez zator, ale go nie wyciągnie). 
            W oczyszczalni ścieków tłuszcze zwiększają znacznie zużycie tlenu, wskutek czego   utrudniają procesy biologicznego oczyszczania. Pełne oczyszczanie biologiczne wymagać może w tym wypadku dodatkowej cyrkulacji ścieków i zwiększenia czasu napowietrzania.
Ścieki zawierające tłuszcz w ilościach szkodliwych dla kanalizacji i procesów oczyszczania powstają głównie w zakładach przemysłu spożywczego, jak:
–          ubojnie, rzeźnie
–          mleczarnie, olejarnie, wytwórnie margaryn
–          wytwórnie mydła i stearyny
–          wytwórnie chipsów i prażalnie orzeszków
a także w zakładach zbiorowego żywienia:
–          restauracje, stołówki, bary
–          smażalnie ryb i mięsa, frytkarnie
–          kuchnie przemysłowe.
      

Separatory tłuszczu

            To specjalne zbiorniki służące do spowolnienia przepływu ścieków w celu ułatwienia im procesu flotacji (wypływania na powierzchnię) tłuszczów. Mogą być montowane wewnątrz budynku jako urządzenia podzlewozmywakowe, podłogowe lub wolnostojące, bądź na zewnątrz budynku, jako separatory podziemne.

W najprostszych rozwiązaniach separatory tłuszczu  projektowane są jako prostopadłościenne zbiorniki o powierzchni czynnej zależnej od wielkości przepływu ścieków. Dopływ i odpływ ścieków jest zasyfonowany lub ukierunkowany deflektorami, dzięki czemu tłuszcze nie mogą się wydostać z separatora. W bardziej rozbudowanych konstrukcjach zbiorniki posiadają dodatkowo kosze osadcze do rozdzielnego gromadzenia zanieczyszczeń stałych, a także grzałki elektryczne do okresowego podgrzewania tłuszczu. Mogą też posiadać uzbrojenie do ręcznego lub automatycznego przepompowywania zgromadzonych osadów.

Wszystkie konstrukcje separatorów wymagają odpowietrzenia w celu zabezpieczenia zbiornika przed zagniwaniem ścieków. Odpowietrzanie może być wykonywane osobnym przewodem połączonym z rurą wywiewną lub poprzez przewód dopływowy, przy zapewnieniu grawitacyjnego spływu ścieków do separatora.

Rys. Zasada działania separatora tłuszczu. 1- wlot ścieków, 2- kierownica przepływu wymuszająca przepływ ku dołowi separatora, 3-przegroda pionowa, 4-zasyfonowanie, zwykle wyposażone w dodatkowy kosz do separacji zanieczyszczeń stałych, 5-odpływ ścieków oczyszczonych

Separatory podzlewozmywakowe

            Dostępne są z tworzyw sztucznych lub ze stali nierdzewnej, jako urządzenia z ręcznym lub automatycznym usuwaniem nagromadzonego tłuszczu.  W obu wypadkach separator podzielony jest na dwie osobne części, z których jedna pełni rolę osadnika zanieczyszczeń stałych, a druga komory flotacyjnej.  Dopływ do odtłuszczacza może być wykonany z góry lub z boku. Odpływ zawsze z boku tak, aby uniemożliwić ciśnieniową pracę zbiornika. 

Rys. Separator podzlewowy MOT (rys. Aquatechnika)

            W konstrukcji z automatycznym usuwaniem tłuszczu, w górnej części zbiornika znajduje się tzw. łapacz tłuszczu,  który w sposób ciągły lub okresowy, ustawiany np. na określona godzinę dnia wychwytuje tłuszcz i przelewa go do osobnego zbiornika. Rozwiązanie takie jest bardziej higieniczne z uwagi na brak skażenia powietrza. Przykładowa konstrukcja firmy Grese Guardian z rynna zbiorcza tłuszczu i

separa3.jpg

Fot. Separator ze stali nierdzewnej firmy Grease Guardian. U dołu zasada działania.

Części stałe wyłapywane mogą być przez osadnik lub wyjmowany kosz. W obu wypadkach czynność opróżniania osadnika przeprowadzona jest na ogół ręcznie z częstotliwością zależną od ilości zanieczyszczeń. Jest to niewygodne w dużych restauracjach, gdzie osadnik może dość szybko ulegać zarastaniu, dlatego separatory podzlewozmywakowe przeznaczone są głównie dla małej gastronomii.

Separatory wolnostojące 

            Polecane są dla dużych kuchni, gdzie ilość osadów stałych jest znaczna i ich częste, ręczne usuwanie mogłoby niekorzystnie wpływać na pracę kuchni i skażać powietrze. Separator winien być tutaj posadowiony w wydzielonym pomieszczeniu z aktywną wentylacją, zabezpieczonym przed mrozem, położonym możliwie blisko rampy lub placu manewrowego, dla ułatwienia transportu zanieczyszczeń. Na rynku znajdziemy konstrukcje separatorów wykonane z HDPE, jak i stali nierdzewnej, z obsługą manualną, półautomatyczną, jak i całkowicie zautomatyzowaną.

            W konstrukcjach z obsługą manualną separator nie posiada dodatkowego uzbrojenia. Opróżnianie zbiornika ze szlamu i tłuszczu następuje przez przyłączenie węża wozu asenizacyjnego. Przestrzeń szlamowa, jak i flotacyjna posiadają w tym wypadku króćce wyprowadzone na zewnątrz budynku i zakończone szybkozłączem. Termin opróżniania może być dobrany na podstawie obserwacji zbiornika przez wziernik lub sygnalizowany czujnikiem poziomu.

Rys. Kessel, schamat separaora wolnostojącego według PN-EN 1825.

W układzie półautomatycznym system wyposażony jest zwykle w pompy ręczne (np. skrzydełkowe) lub elektryczne, ale uruchamiane ręcznie do okresowego przepompowywania tłuszczu i osadów stałych. Przy budowie pionowej osadnika opróżnianie może być też grawitacyjne (tłuszcz gromadzi się zawsze w górnej części osadnika) przez ręczne otwarcie zaworów spustowych. Tłuszcz spływa wtedy do szczelnych beczek ustawionych obok osadnika. Termin opróżniania może być sygnalizowany obserwacją wziernika lub sygnalizatorem poziomu.

Rys. Separator SE firmy KESSEL z możliwością bezzapachowego usuwania tłuszczu do 60 l szczelnych beczek. Rozwiązanie zalecane w schroniskach górskich przy utrudnionym dojeździe taboru asenizacyjnego.

Rys. Separator wolnostojący ze szczelnym zapachowo opróżnianiem ACO Lipatomat.

Przy pracy zautomatyzowanej odszlamianie i odtłuszczanie zbiornika jest sterowane cyfrowo przez programator. Tłuszcz i szlam separowane są zwykle w beczkach z tworzywa sztucznego, dzięki czemu wyeliminowana jest konieczność użycia taboru asenizacyjnego. Beczki po napełnieniu są szczelnie zamykane i wywożone przez przedsiębiorstwo utylizacji odpadów. Przy poziomie odtłuszczacza uniemożliwiającym grawitacyjny spływ ścieków do kanalizacji, instalacja może być podłączona do przepompowni ścieków umieszczonej na zewnątrz, lub wewnątrz budynku (Rys.).

            Jeśli ścieki zawierają tłuszcz skażony nie nadający się do dalszej przeróbki, możliwe jest też zainstalowanie separatora z tzw. „całkowitym opróżnianiem”. Tłuszcz i szlam zgromadzony w zbiorniku nie jest w tym wypadku separowany, ale homogenizowany przez strumień wysokiego ciśnienia wody, a następnie odpompowywany przez tabor asenizacyjny lub opcjonalnie przez pompę ścieków.

Rys. Separator PV firmy KESSEL z automatycznym opróżnianiem i homogenizacją. Wersja z dodatkowym przepompowaniem ścieków, przy montażu w przyziemiu, poniżej odpływu kanalizacyjnego.        

Separatory tłuszczu podziemne, zewnętrzne

            Stosowane są w przypadku braku możliwości wydzielenia pomieszczenia w budynku. Zbiorniki mogą być tutaj wykonane z betonu, tworzyw sztucznych i żeliwa (tylko małe wydajności).

 Umieszczenia separatora tłuszczu na zewnątrz budynku jest bardziej higieniczne i tańsze pod względem eksploatacji. Usuwanie tłuszczu i odsysanie osadów stałych wykonywane jest w tym wypadku okresowo przez odpowiednie służby. Częstotliwość opróżniania zależy od ilości zanieczyszczeń i pojemności części osadnikowej. Z uwagi na ograniczoną dostępność zbiornika najlepszym rozwiązaniem są w tym wypadku  sygnalizatory poziomu.

 Separatory betonowe produkowane są z osadnikiem i bez. Wyposażane są standardowo we włazy i deflektory przepływu ścieków. Posadowienie w gruncie wymaga wykonania podbudowy z betonu klasy B-10 o grubości min. 10cm. Przy gruntach wodonośnych i niestabilnych posadowienie wymaga odrębnej dokumentacji. Posadowienie włazu na poziomie gruntu wykonuje się stosując nadbudowy z kręgów betonowych.

Separatory z PEHD i laminatów charakteryzują się wysoką odpornością na agresywne media i małym ciężarem. Przy montażu w gruncie wymagają często wstępnej stabilizacji przez częściowe wypełnienie zbiornika wodą. Nadbudowa włazu (tzw. nadstawka) dostępna jest jako opcja. Przy gruntach podmokłych zbiorniki z PE mogą być niestabilne i wymagać dodatkowego kotwienia w gruncie (np. linami z tworzyw sztucznych).

Rys. Schemat montażu separatora zewnętrznego, podziemnego. Wysokość P decyduje o konieczności montażu odciążającej płyty betonowej i zależy od producenta i materiału z jakiego wykonany jest zbiornik, a także od miejsca jego posadowienia. W przypadku ruchu kołowego płyta jest obowiązkowa niezależnie od głębokości.(rys. Techneau).

Separatory z tworzyw sztucznych  montowane w gruntach nawodnionych powinny być zabezpieczone przed wypłynięciem. Stosuje sie tutaj kotwienie zbiornika do betonowej płyty dennej lub stosowanie specjalnych pasów kotwiących montowanych z każdej strony separatora (rys.)

 

 

Sygnalizatory poziomu
 
W przypadku zbiorników bez wziernika lub zbiorników podziemnych, służą do informowania o przekroczeniu dopuszczalnych norm pracy zbiornika, w tym:
–          przekroczeniu dopuszczalnego poziomu oleju
–          przekroczeniu poziomu wody w zbiorniku (np. wskutek zapchania odpływu)
–          spadku poziomu wody w zbiorniku (np. przy jego uszkodzeniu)
–          błędach w pracy sygnalizatora lub innych urządzeń peryferyjnych
Zasada działania sygnalizatora może być:
–          akustyczna
–          sygnałem świetlnym umieszczonym na zewnątrz budynku lub na kontrolce wewnątrz budynku,
–          elektroniczna, modemem połączonym z telefonem komórkowym
Sygnalizatory często są oferowane przez producentów zbiorników w ramach wyposażenia dodatkowego. W pozostałych przypadkach możemy skorzystać z oferty rynkowej (LUXBUD).
 
UWAGI DO EKSPLOATACJI
 
            Wszystkie separatory tłuszczu wymagają przed uruchomieniem całkowitego napełnienia wodą. Odpowietrzanie (usuwanie gazów) z separatorów może być wykonane osobnym przewodem z wywiewką lub poprzez przewód dopływowy, pod warunkiem, że ten ostatni nie posiada zasyfonowania.
            Do separatorów tłuszczu zabrania się odprowadzać ścieki fekalne, a także ścieki zawierające oleje mineralne, benzyny, farby, lakiery, itp.
            Co najmniej raz do roku separator powinien być całkowicie opróżniony i wypłukany wodą pod ciśnieniem. W niektórych rozwiązaniach proces płukania zachodzi automatycznie.
            Tłuszcz z separatora klasyfikowany jest jako odpad szkodliwy (kod 190809 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001, Dz. U.  Nr 112 poz. 126) i podlega utylizacji.
 
 
                Przegląd wybranych ofert separatorów tłuszczu
Typ separatora
Materiał zbiornika
Przepływ nominalny w l/s
Objętość magazynowa w litrach
Wyposażenie dodatkowe, uwagi
tłuszczu
osadu
Separator
STV, do zabudowy zewnętrznej
Korpus ze stali St3S pokrytej powłokami ochronnymi
0,5-10
20-400
50-1000
 z wydzielona częścią osadnikową, nadstawki wg indywidualnych wymagań klienta, obsługa manualna
STG, do zabudowy wewnętrznej,
Jw.
0,5-10
20-400
50-1000
bez komory osadnikowej, dno ze spadkiem, obsługa manualna
ACO Passavant
ECO-Mobil
LIPU-Mobil
Polietylen
Stal nierdzewna
0,3
Separatory mobilne, idealne do barów szybkiej obsługi, obsługa manualna
ECO-Jet
polietylen
1-10
Z opróżnianiem bezpośrednim lub bez, opcjonalnie wziernik, budowa okrągła lub owalna
LIPUREX
Stal nierdzewna
1-10
 
Jw.
HYDROJET
polietylen
1-10
 
Sterowanie manualne lub automatyczne, opcjonalnie sterowanie zdalne, opróżnianie bezpośrednie z wysokociśnieniowym oczyszczaniem
LIPURAT
Stal nierdzewna
1-10
 
Sterowanie manualne lub automatyczne, opcjonalnie zdalne, opróżnianie bezpośrednie +wysokociśnieniowe czyszczenie, dostępny w wersji z pompą opróżniającą
LIPATOR, do zabudowy wolnostojącej
Stal nierdzewna
2-15
 
Ze zintegrowanym odszlamiaczem, ogrzewanie tłuszczu, dwa 60 litrowe pojemniki na osad i tłuszcz, obsługa półautomatyczna
LIPATOMAT
Stal nierdzewna
2-15
 
Jw. + praca całkowicie automatyczna sterowana programatorem
Techneau Polska
DGE, separator z komorą szlamową
Polietylen  
1-10
Pojemność separatora 250-2000
Zabudowa podziemna, nadstawki do włazów, włazy z HDPE przystosowane do ruchu pieszego, opcjonalnie instalacja alarmowa, spryskiwacze, kosze ze stali nierdzewnej do wyłapywania większych zanieczyszczeń,  włazy żeliwne
DGAE, separator z komorą szlamowa i instalacja do opróżniania
Polietylen
1-10
Pojemność separatora 250-1500
Jw.
DGNE, DGNAE
Polietylen
2-3
Pojemność  540, 850
Zabudowa wolnostojąca, sztywna konstrukcja nie wymaga murków oporowych, dostępny z komora szlamowa 9DGNE) i z komorą szlamowa i instalacją opróżniającą (DGNAE)
DGRE
DGARE
polietylen
1-3
Pojemność separatora 250-700
Zabudowa wolnostojąca lub podziemna, model DGRE z komorą szlamowa i komorą pomp, DGARE- z komorą szlamowa, kolumna opróżniającą i komorą pomp, opcje dodatkowe jak DGE
PIASKAN
Grease Guardian
Stal nierdzewna
 
 
Podzlewozmywakowy, automatyczne opróżnianie, system podgrzewania tłuszczu
 
Polietylen
0,5-15
Pojemność osadnika 100-10000
Montaż wewnętrzny lub zewnętrzny, z automatycznym opróżnianiem lub bez, opcjonalnie instalacja alarmowa, spryskiwacze, kosze, nadstawki,
KESSEL
Euro „G”
polietylen
7-20
280-800
700-2000
Zabudowa podziemna, bezstopniowa regulacja wysokości do wyrównania z nawierzchnią, z możliwością nachylenia do 5°
Euro „R”
polietylen
2-10
106-423
200-1000
Montaż wewnętrzny, z przewodem opróżniającym i urządzeniem samoczyszczącym
Euro „E+S”
polietylen
2-10
Jw.
Jw.
Montaż wewnętrzny, z urządzeniem opróżniającym (obsługa ręczna), wziernik, dysze do mieszania i płukania, urządzenie do rozdrabniania osadów.
„SE” M
polietylen
2 lub 4
 
Dwuzbiornikowy, samoczynne opróżnianie uruchamiane ręcznie, wziernik, oddzielna separacja osadów i tłuszczu w zbiornikach 60litrowych
„E+S” PV
 
30,40,50
 
Montaż wewnętrzny, programowany system opróżniania, na specjalne zamówienia
JPR System
DG501 E
polietylen
0,5
 
Montaż pod zlewozmywakiem, opróżnianie ręczne
ST-GE
polietylen
3-50
Pojemność separatora 350-5000
Bez osadnika, w opcji nadbudowy typu lekkiego lub ciężkiego, urządzenie do spłukiwania ścian
STO-DGE
polietylen
1,5-20
Pojemność separatora 350-2000
Osadnik zanieczyszczeń, w opcji nadbudowy i urządzenie do spłukiwania ścian
STOZ-DGAE
polietylen
1,5-20
Jw.
Osadnik zanieczyszczeń, kolumna opróżniania z zaworem do wozu asenizacyjnego
ECOL-UNICON
PST
PST-V
PST-H
Beton
2-25
2-10
2-25
390-3530
280-1280
200-5000
 
Nadstawki z pierścieni betonowych, deflektory przepływu ze stali nierdzewnej, przyłącza wyposażone w gumowe uszczelki