Zasady planowania przyborów sanitarnych

2.1 Obliczanie powierzchni
2.2 Otwory i bruzdy ścienne
2.3 Standardy wyposażenia sanitarnego

2.1 Obliczanie powierzchni

Normy PN-70/B-02365 i PN-ISO 9836:1997 określają zasady podziału i rodzaje powierzchni budynków

oraz ogólne zasady obliczania tych powierzchni. Stosuje się je m.in. przy ustalaniu jednolitych zasad podziału powierzchni budynków podczas opracowywania normatywów i wytycznych technicznych projektowania budynków, określaniu jednolitych zasad obliczania powierzchni budynków przy ich projektowaniu i realizacji, określaniu wskaźników powierzchniowych.

Powierzchnia konstrukcyjna obejmuje przekrój poziomy pionowych elementów konstrukcyjnych

nośnych i nienośnych. Dolicza się do niej m.in. także powierzchnię podstawy kominów i szachtów

nie przechodnich.

Powierzchnia netto obejmuje powierzchnię wszystkich pomieszczeń budynku mierzonych w świetle

konstrukcji nośnych i nienośnych. Dolicza się do niej także powierzchnię swobodnie umieszczonych

instalacji oraz trwale zamontowanych przedmiotów, takich jak piece, grzejniki czy blaty kuchenne.

Powierzchnia użytkowa stanowi udział w powierzchni, służący wykorzystaniu budynku zgodnie

z jego przeznaczeniem.

Powierzchnia usługowa obejmuje powierzchnię pomieszczeń służących do zaspokajania potrzeb

związanych pośrednio z przeznaczeniem budynku. Powierzchnia ruchu obejmuje powierzchnię pomieszczeń oraz wydzielonych części pomieszczeń i części kondygnacji przeznaczonych do ogólnej komunikacji na wszystkich kondygnacjach budynku.

W podziale powierzchni użytkowej pomieszczenia higieniczno-sanitarne przyporządkowane są do

powierzchni pomocniczej.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U. nr 75, poz. 690- ze zm.]

oraz Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów BHP

z 1997 r. do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się:

– łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia

higieny osobistej kobiet, pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników, pomieszczenia do przechowywania

sprzętu do utrzymania czystości oraz palarnie i jadalnie, z wyjątkiem stołówek. Do powierzchni mieszkalnej zalicza się powierzchnię posadzki wszystkich pomieszczeń, przynależących wyłącznie do mieszkania, tzn. także pomieszczeń sanitarnych.

Obliczenia

Przy obliczaniu poszczególnych rodzajów powierzchni przyjmuje się (wg normy PN–70/B-02365)

wymiary na wysokości 1,0 m ponad poziomem podłogi, w świetle przegród pionowych w stanie

surowym. Mimo, że nowsza norma PN-ISO 9836:1997 mówi o dokonywaniu pomiarów w świetle przegród pionowych po oblicowaniu, dowolność stosowania norm sprawia, że w praktyce stosuje się

najczęściej zasady przywołane w normie PN-70/B-02365.

Wyznaczanie powierzchni użytkowej

Przy wyznaczaniu powierzchni użytkowej uwzględnia się:

– listwy przypodłogowe, cokoły, krawężniki

– przedmioty trwale zamontowane, np. piece, urządzenia grzewcze i klimatyzacyjne, wanny, brodziki, kuchenki, itp. 

– swobodnie umieszczone instalacje

– meble do zabudowy

Przy obliczaniu powierzchni użytkowej nie należy uwzględniać:

– wnęk i występów o powierzchni rzutu poziomego poniżej 0,1 m2; przy występowaniu wnęk i występów o pow. poniżej 0,1 m2 w pomieszczeniach, należy zaliczać powierzchnię tych wnęk do powierzchni konstrukcji, zaś powierzchni´ występów – do powierzchni pomieszczeń; z powierzchni konstrukcji nie należy odliczać i doliczać do pozostałych rodzajów powierzchni

– przejść oraz otworów okiennych i drzwiowych.

Obliczanie powierzchni całkowitej

(powierzchnia wszystkich kondygnacji budynku nad- i podziemnych oraz przyziemnej, mierzona po

obrysie zewnętrznym ścian)

Celem wyznaczenia powierzchni pomieszczeń należy wykonać obliczenia w następujący sposób:

– pełne (do 100%): powierzchnia pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle ≥2,20 m,

– do połowy (do 50%): powierzchnia pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle

≥1,40 m i < 2,20 m

– nie uwzględniane (0%): powierzchnie pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle ≤1,40 m.

Obliczanie powierzchni instalacji przyściennych

Przy obliczeniach powierzchnia instalacji przyściennych, niezależnie od ich wysokości, zawsze

przyporządkowywana jest do powierzchni użytkowej. Powierzchnie instalacji przyściennych o częściowej wysokości (tzn. nie o wysokości pomieszczeń) mogą być użytkowane jako powierzchnie odkładcze, można nad nimi umieszczać meble do składowania, tzn. spełniają one funkcje pomieszczenia.

W związku z tym :

• instalacje przyścienne o częściowej wysokości są mierzone przy wyznaczaniu powierzchni użytkowej,

• oznacza to, że ich powierzchnia jest częścią składową powierzchni użytkowej.

Zawsze należy pamiętać, że powyższe obowiązuje wyłącznie dla instalacji przyściennych o częściowej

wysokości! Dla instalacji przyściennych o wysokości pomieszczenia i obudowanych obowiązuje

zasada: jeśli powierzchnia podstawowa > 0,1 m2, to należy ją odliczyć od powierzchni użytkowej.

Miski wiszące WC, umieszczane zamiast modeli stojących, mają wraz z instalacjami przyściennymi

takie samo zapotrzebowanie miejsca; odległości minimalne do elementów wyposażenia znajdujących

się naprzeciwko, do ściany/drzwi również nie ulegają zmianie. W przypadku obliczania powierzchni

jest to pomijalne. Wyznaczając natomiast konieczne powierzchnie ruchowe jest to niezbędne.

2.2 Otwory i bruzdy ścienne

„Instalacje wody zimnej, wody ciepłej, gazu, centralnego ogrzewania i wentylacji wymagają wprowadzenia do budynku różnych rur czy kanałów, które trzeba przeprowadzając przez ściany

zewnętrzne. Następnie poszczególne przewody rozprowadzane są po całym budynku i muszą

przechodzić przez ściany i stropy pomieszczeń. Często również przewody omawianych instalacji

umieszcza się w specjalnych bruzdach później zakrywanych  

Przebicia ścian i stropów wykonuje przeważnie na budowie robotnik niewykwalifikowany, mogąc

przy tym uszkodzić konstrukcję. Dlatego też najlepiej jest od razu w czasie wykonywania robót

budowlanych pozostawiać w odpowiednich miejscach otwory w ścianach i stropach oraz bruzdy

i wnęki dla ukrycia przewodów i rur, a kucie ręczne ograniczyć do koniecznego minimum . Otwory w ścianach i stropach, przez które przechodzą przewody instalacji kanalizacyjnych, wodociągowych

i gazowych, prowadzone po powierzchni ścian, powinny być szczelnie wypełnione zaprawą, natomiast przewody centralnego ogrzewania i wody ciepłej przechodzące przez otwory w ścianach i stropach muszà być przeprowadzone w tzw. tulejkach tj. kawałkach rur o większej średnicy. Tulejki takie zapewniają swobodne wydłużanie się rur spowodowane  dużymi zmianami temperatury i zapobiegają wykruszaniu się zaprawy z muru. Tulejki przy przejściach przez ściany powinny być o kilka milimetrów dłuższe od grubości ścian. Dla lepszej ochrony ściany często na tulejki zakłada się specjalne rozetki, zabezpieczające ściany przed uszkodzeniem tynku. O ile przewody pionowe mają być przeprowadzone przez stropy pomieszczeń, w których podłoga może ulegać zalaniu wodą (łazienki, ubikacje, umywalnie, natryski, pralnie, itp), to wszystkie rury pionowe prowadzone po wierzchu powinny przechodzić przez tulejki szczelnie zamurowane w stropie i wystające nad podłogą pomieszczenia na wysokości nawet do 10 cm.

Jeżeli przewody mają być zakryte, należy je prowadzić w bruzdach. W bruzdach prowadzi się rury

kanalizacyjne, wody zimnej i ciepłej oraz centralnego ogrzewania. Bruzdy te po zainstalowaniu

przewodów i po próbach ciśnieniowych powinny być zakryte lekką ścianką i otynkowane. Wymiary

bruzd, tj. ich głębokość i szerokość zależą od rodzaju i ilości rur w nich prowadzonych.

Przy bruzdach prowadzonych w ścianach zewnętrznych (co ma prawie zawsze miejsce przy instalacjach

centralnego ogrzewania) należy często wykonywać izolację od wewnątrz bruzdy. Rodzaj i grubość izolacji muszà być podane w projekcie. Podane w poniższej tablicy wymiary są wymiarami w świetle, więc jeśli bruzda ma być izolowana, jej wymiary należy powiększyć o grubość izolacji.”

Tabela 1 Wymiary bruzd dla rur

PN-B-03002 mówi o tym, że w ścianach należy unikać bruzd poziomych i ukośnych. Jeżeli nie

można uniknąć bruzd poziomych i ukośnych, bruzdy zaleca się sytuować w 1/8 wysokości ściany

w świetle pod lub nad stropem, a całkowita ich głębokość, łącznie z dowolnym otworem powstałym

przy wykonaniu bruzdy, powinna być mniejsza niż maksymalny wymiar podany w tablicy 2. Jeżeli

powyższe ograniczenia zostały przekroczone, należy sprawdzić obliczeniowo nośność ściany na

ścinanie i zginanie pod obciążeniem pionowym. W ścianach o grubości nie większej niż 225 mm zaleca się wykonywać bruzdy za pomocą pił tarczowych.

Tabela 2 Wymiary w mm bruzd pionowych i wnęk pomijalnych w obliczeniach.

Uwagi :

1. Pionowe bruzdy, które nie sięgają więcej niż na 1/3 wysokości ściany ponad stropem, mogą

mieć głębokość do 80 mm i szerokość do 120 mm, jeżeli grubość ściany wynosi nie mniej niż 225 mm.

2. Zaleca się, aby odległość w kierunku poziomym sąsiednich bruzd lub od bruzdy do wnęki lub otworu była nie mniejsza niż 225 mm.

3. Zaleca się, aby odległość w kierunku poziomym miedzy sąsiednimi wnękami, jeżeli występują

po tej samej stronie ściany lub po obu stronach ściany lub od wnęki do otworu, była nie mniejsza

niż dwukrotna szerokość szerszej z dwóch wnęk.

4. Zaleca się, aby łączna szerokość pionowych bruzd i wnęk nie przekraczała 0,13 długości ściany.

Tabela 3 Wymiary w mm bruzd poziomych i ukośnych pomijalnych w obliczeniach

Uwagi:

1. Odległość pozioma między końcem bruzdy a otworem powinna być nie mniejsza niż 500 mm.

2. Odległość pozioma między przyległymi bruzdami o ograniczonej długości, niezależnie od tego,

czy występują po jednej czy po obu stronach ściany, powinna być nie mniejsza niż dwukrotna

długość dłuższej bruzdy.

3. W ścianach o grubości większej niż 150 mm, dopuszczalnà głębokość bruzdy można zwiększyć

o 10 mm, jeżeli bruzdy są wycinane maszynowo na wymaganà głębokość. Jeżeli maszynowo

wycina się bruzdy o głębokości do 10 mm, można wycinać je z obu stron pod warunkiem, że grubość ściany jest nie mniejsza niż 225 mm.

4. Zaleca się, aby szerokość bruzdy nie przekraczała połowy grubości ściany w miejscu bruzdy.

2.3 Wymagania powierzchni funkcjonalnych wg PN-88/B-01058

Wymiary powierzchni funkcjonalnych (powierzchnie przed elementami wyposażenia, umożliwiające

wykonywanie czynności przewidzianych programem użytkowym) – nie dotyczą pomieszczeń sanitarnych

dla osób niepełnosprawnych

Tabela 1 Zalecana wymiary powierzchni funkcjonalnych

Rys. 1,2 Powierzchnia funkcjonalna przed bidetem i brodzikiem (kabiną natryskową)

Rys. 3,4 Powierzchnia funkcjonalna przed miska ustępowa i pralką automatyczną.

Rys. 5,6 Powierzchnia funkcjonalna przed umywalką o szerokości ≤40 cm i >40 cm.

                                                                                     

Rys. 7 Powierzchnia użytkowa przed wanną.

Powierzchnia użytkowa dla poszczególnych przyborów sanitarnych wynikająca z potrzeby swobodnego ich użytkowania wynosi:

– zlewozmywak, umywalka minimum 0,7m2

– wanna, wielkość powierzchni zależy od długości wanny i nie powinna być mniejsza niż 0,7m2

– miska ustępowa, minimum 0,5m2

– bidet, pralka automatyczna, zmywarka, 0,6m2

Tabela 2 Minimalne odległości między przyborami.

Odległości, w cm, mierzone są od krawędzi zewnętrznej elementu do wykończonej ściany bocznej lub do

zewnętrznej krawędzi elementu sąsiedniego.

1) Dopuszcza się ponadto instalowanie umywalki obok wanny w taki sposób, aby krawędzie ich były zbieżne lub krawędź umywalki nadwieszona nad krawędzią wanny maksymalnie do 5 cm (rys. 19).

2) Dla umywalki długości ≤ 40 cm

3) Dla umywalki długości > 40 cm i zalecana dla umywalki długości ≤ 40 cm

Ilość przyborów w budynku

Wymagana ilość przyborów sanitarnych w budynku zależy od rodzaju budynku i standardu wyposażenia sanitarnego. W Polsce obowiązują w tej materii różne przepisy:

– [1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z 2002 r., zm. Dz.U. nr 33 z 2003 r.)

– [2]  Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. (Dz.U. nr 74 z 1992 r.).

– [3] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych

    Wymagania odnośnie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w zakładach pracy i w budynkach użyteczności publicznej, takich jak: łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, jak też pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz  suszenia odzieży i obuwia, a także przechowywania sprzętu do utrzymania czystości.

§ 77. 1. Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wentylację spełniającą wymagania przepisów rozporządzenia oraz przepisów odrębnych.

2. Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wysokość w świetle co najmniej 2,5 m, z wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3 m.

3. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczenia higieniczno-sanitarnego w budynku mieszkalnym oraz w hotelu, motelu i pensjonacie do 2,2 m w świetle, w przypadku gdy jest ono wyposażone w wentylację mechaniczną wywiewnà lub nawiewno-wywiewną.

§ 81. 1. Kabina natryskowa nie zamknięta, stanowiąca wydzieloną część pomieszczeń natrysków i umywalni zbiorowych, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 0,9 m2 i szerokość co najmniej 0,9 m.

2. Kabina natryskowa zamknięta, wydzielona ściankami na całą wysokość pomieszczenia, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 1,5 m2 i szerokość co najmniej 0,9 m oraz być wyposażona w wentylację mechaniczną wywiewną.

3. Kabina natryskowa zamknięta, przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, które muszą korzystać z wózków inwalidzkich w trakcie kąpieli, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 2,5 m2 i szerokość co najmniej 1,5 m oraz być wyposażona w wentylację  mechaniczną wywiewną.

4. W sąsiedztwie kabin natryskowych i umywalni zbiorowych powinna znajdować się kabina ustępowa.

§ 82. 1. W budynku zamieszkania zbiorowego łazienki związane z pomieszczeniami mieszkalnymi powinny być wyposażone w wannę lub natrysk oraz umywalkę . Miska ustępowa może być usytuowana w łazience lub w wydzielonej kabinie ustępowej wyposażonej w umywalkę.

2. W budynku, o którym mowa w ust. 1, bez łazienek i ustępów związanych z pomieszczeniami mieszkalnymi należy przewidzieć na każdej kondygnacji umywalnie i ustępy przeznaczone do wspólnego użytku, wyposażone co najmniej w:

1) 1 miskę ustępową dla 10 kobiet,

2) 1 miskę ustępową i 1 pisuar dla 20 mężczyzn,

3) 1 urządzenie natryskowe dla 15 osób,

4) 1 umywalkę dla 5 osób.

§ 83. Kabina ustępowa (ustęp wydzielony), nie przeznaczona dla osób niepełnosprawnych, powinna mieć najmniejszy wymiar poziomy (szerokość) w świetle co najmniej 0,9 m i powierzchnię przed miską ustępową co najmniej 0,6×0,9 m w rzucie poziomym, spełniającą również funkcję powierzchni przed umywalką — w przypadku jej zainstalowania w kabinie ustępowej.

§ 84. 1. W budynku użyteczności publicznej i zakładu pracy należy urządzić ustępy ogólnodostępne. Jeżeli

liczba osób w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi na danej kondygnacji jest mniejsza od 10,

dopuszcza się umieszczenie ustępu na najbliższej, wyższej lub niższej kondygnacji.

2. W budynkach, o których mowa w ust. 1, w ustępach ogólnodostępnych powinna przypadać co najmniej

jedna umywalka na 20 osób, co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn oraz jedna miska ustępowa na 20 kobiet, jeżeli przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej. W przypadku gdy w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi liczba osób jest mniejsza niż 10, dopuszcza się umieszczenie wspólnego ustępu dla kobiet i mężczyzn.

3. W budynkach, o których mowa w ust. 1, odległość od stanowiska pracy lub miejsca przebywania ludzi

do najbliższego ustępu nie może być większa niż 75 m, a od stanowiska pracy chronionej — niż 50 m.

 § 86. 1. W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno

z ogólnodostępnych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinno być przystosowane dla tych osób przez:

1) zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5×1,5 m,

2) stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów,

3) zainstalowanie odpowiednio przystosowanej, co najmniej jednej miski ustępowej i umywalki, a także jednego natrysku, jeżeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się w budynku takie urządzenia,

4) zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń higieniczno-sanitarnych.

WYMAGANIA DLA ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ

Załącznik nr 1

9. Dla pracowników spalarni odpadów, warsztatów, zwierzętarni, samodzielnych dezynfektorni, pracowników

obsługi , wykonujących prace brudzące, oraz dla oddziałów zakaźno-obserwacyjnych, chorób płuc i gruźlicy należy urządzać szatnie odzieży roboczej o powierzchni co najmniej 0,50 m2 na osobę . Szatnie odzieży roboczej łączą się z szatniami podstawowymi poprzez węzeł sanitarny (szatnia przelotowa trzyczęściowa).

10. Przy szatniach podstawowych powinny być węzły sanitarne wyposażone w 1 umywalkę na 20 pracowników

i 1 natrysk na 25 pracowników oraz co najmniej 1 ustęp. Węzły sanitarne, zlokalizowane przy szatniach dla pracowników, o których mowa w ust. 9, powinny być wyposażone w 1 umywalkę na 10 pracowników i 1 natrysk na 8 pracowników oraz co najmniej 1 ustęp. Podane wskaźniki dotyczą liczby pracowników na najliczniejszej zmianie.

11. Przy szatniach przeznaczonych na więcej niż 5 kobiet powinny znajdować się kabiny higieny osobistej. Szatnie

z węzłami sanitarnymi, z wyłączeniem szatni przeznaczonych dla maksimum 20 osób i mających możliwość wietrzenia

przez okno, powinny być wentylowane mechanicznie.

12. Ustępy powinny być urządzone odrębnie dla personelu i pacjentów oraz osobne dla mężczyzn i kobiet.

13. Do ustalenia wielkości ustępów należy stosować następujące wskaźniki: dla pacjentów – 1 miska ustępowa

na 20 mężczyzn, 1 miska ustępowa na 15 kobiet oraz dla personelu – 1 miska ustępowa na 35 mężczyzn, 1 pisuar na

35 mężczyzn, 1 miska ustępowa na 25 kobiet. Przedsionki ustępów muszą być wyposażone w umywalki w liczbie

1 umywalka na 4 miski ustępowe lub pisuary, lecz nie niższej niż 1 umywalka.

14. Jeżeli liczba pracowników na najlicznejszej zmianie nie przekracza 15, może być jeden ustęp wspólny dla

mężczyzn i kobiet.

Wymagania dla części szpitalnej – załącznik nr 2

10. Węzły sanitarne na oddziałach łóżkowych mogą być zbiorowe dla odcinka pielęgniarskiego lub indywidualne przy

pokojach.

11 . Każdy pokój łóżkowy, niezależnie od sposobu rozwiązania węzłów sanitarnych (zbiorowe lub indywidualne).

musi być wyposażony w umywalkę z ciepłą i zimną wodą .

12. Do ustalenia wielkości węzłów sanitarnych zbiorowych należy stosować wskaźniki podane w ust. 13 załącznika

nr 1, a ponadto 1 kabina natryskowa powinna przypadać na 20 osób i 1 wanna na 35 osób. Węzły sanitarne indywidualne powinny składać się z kabiny natryskowej, miski ustępowej oraz umywalki.