2.1 Obliczanie powierzchni
Normy PN-70/B-02365 i PN-ISO 9836:1997 określają zasady podziału i rodzaje powierzchni budynków
oraz ogólne zasady obliczania tych powierzchni. Stosuje się je m.in. przy ustalaniu jednolitych zasad podziału powierzchni budynków podczas opracowywania normatywów i wytycznych technicznych projektowania budynków, określaniu jednolitych zasad obliczania powierzchni budynków przy ich projektowaniu i realizacji, określaniu wskaźników powierzchniowych.
Powierzchnia konstrukcyjna obejmuje przekrój poziomy pionowych elementów konstrukcyjnych
nośnych i nienośnych. Dolicza się do niej m.in. także powierzchnię podstawy kominów i szachtów
nie przechodnich.
Powierzchnia netto obejmuje powierzchnię wszystkich pomieszczeń budynku mierzonych w świetle
konstrukcji nośnych i nienośnych. Dolicza się do niej także powierzchnię swobodnie umieszczonych
instalacji oraz trwale zamontowanych przedmiotów, takich jak piece, grzejniki czy blaty kuchenne.
Powierzchnia użytkowa stanowi udział w powierzchni, służący wykorzystaniu budynku zgodnie
z jego przeznaczeniem.
Powierzchnia usługowa obejmuje powierzchnię pomieszczeń służących do zaspokajania potrzeb
związanych pośrednio z przeznaczeniem budynku. Powierzchnia ruchu obejmuje powierzchnię pomieszczeń oraz wydzielonych części pomieszczeń i części kondygnacji przeznaczonych do ogólnej komunikacji na wszystkich kondygnacjach budynku.
W podziale powierzchni użytkowej pomieszczenia higieniczno-sanitarne przyporządkowane są do
powierzchni pomocniczej.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U. nr 75, poz. 690- ze zm.]
oraz Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów BHP
z 1997 r. do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się:
– łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia
higieny osobistej kobiet, pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników, pomieszczenia do przechowywania
sprzętu do utrzymania czystości oraz palarnie i jadalnie, z wyjątkiem stołówek. Do powierzchni mieszkalnej zalicza się powierzchnię posadzki wszystkich pomieszczeń, przynależących wyłącznie do mieszkania, tzn. także pomieszczeń sanitarnych.
Obliczenia
Przy obliczaniu poszczególnych rodzajów powierzchni przyjmuje się (wg normy PN–70/B-02365)
wymiary na wysokości 1,0 m ponad poziomem podłogi, w świetle przegród pionowych w stanie
surowym. Mimo, że nowsza norma PN-ISO 9836:1997 mówi o dokonywaniu pomiarów w świetle przegród pionowych po oblicowaniu, dowolność stosowania norm sprawia, że w praktyce stosuje się
najczęściej zasady przywołane w normie PN-70/B-02365.
Wyznaczanie powierzchni użytkowej
Przy wyznaczaniu powierzchni użytkowej uwzględnia się:
– listwy przypodłogowe, cokoły, krawężniki
– przedmioty trwale zamontowane, np. piece, urządzenia grzewcze i klimatyzacyjne, wanny, brodziki, kuchenki, itp.
– swobodnie umieszczone instalacje
– meble do zabudowy
Przy obliczaniu powierzchni użytkowej nie należy uwzględniać:
– wnęk i występów o powierzchni rzutu poziomego poniżej 0,1 m2; przy występowaniu wnęk i występów o pow. poniżej 0,1 m2 w pomieszczeniach, należy zaliczać powierzchnię tych wnęk do powierzchni konstrukcji, zaś powierzchni´ występów – do powierzchni pomieszczeń; z powierzchni konstrukcji nie należy odliczać i doliczać do pozostałych rodzajów powierzchni
– przejść oraz otworów okiennych i drzwiowych.
Obliczanie powierzchni całkowitej
(powierzchnia wszystkich kondygnacji budynku nad- i podziemnych oraz przyziemnej, mierzona po
obrysie zewnętrznym ścian)
Celem wyznaczenia powierzchni pomieszczeń należy wykonać obliczenia w następujący sposób:
– pełne (do 100%): powierzchnia pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle ≥2,20 m,
– do połowy (do 50%): powierzchnia pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle
≥1,40 m i < 2,20 m
– nie uwzględniane (0%): powierzchnie pomieszczeń i części pomieszczeń o wysokości w świetle ≤1,40 m.
Obliczanie powierzchni instalacji przyściennych
Przy obliczeniach powierzchnia instalacji przyściennych, niezależnie od ich wysokości, zawsze
przyporządkowywana jest do powierzchni użytkowej. Powierzchnie instalacji przyściennych o częściowej wysokości (tzn. nie o wysokości pomieszczeń) mogą być użytkowane jako powierzchnie odkładcze, można nad nimi umieszczać meble do składowania, tzn. spełniają one funkcje pomieszczenia.
W związku z tym :
• instalacje przyścienne o częściowej wysokości są mierzone przy wyznaczaniu powierzchni użytkowej,
• oznacza to, że ich powierzchnia jest częścią składową powierzchni użytkowej.
Zawsze należy pamiętać, że powyższe obowiązuje wyłącznie dla instalacji przyściennych o częściowej
wysokości! Dla instalacji przyściennych o wysokości pomieszczenia i obudowanych obowiązuje
zasada: jeśli powierzchnia podstawowa > 0,1 m2, to należy ją odliczyć od powierzchni użytkowej.
Miski wiszące WC, umieszczane zamiast modeli stojących, mają wraz z instalacjami przyściennymi
takie samo zapotrzebowanie miejsca; odległości minimalne do elementów wyposażenia znajdujących
się naprzeciwko, do ściany/drzwi również nie ulegają zmianie. W przypadku obliczania powierzchni
jest to pomijalne. Wyznaczając natomiast konieczne powierzchnie ruchowe jest to niezbędne.
2.2 Otwory i bruzdy ścienne
„Instalacje wody zimnej, wody ciepłej, gazu, centralnego ogrzewania i wentylacji wymagają wprowadzenia do budynku różnych rur czy kanałów, które trzeba przeprowadzając przez ściany
zewnętrzne. Następnie poszczególne przewody rozprowadzane są po całym budynku i muszą
przechodzić przez ściany i stropy pomieszczeń. Często również przewody omawianych instalacji
umieszcza się w specjalnych bruzdach później zakrywanych
Przebicia ścian i stropów wykonuje przeważnie na budowie robotnik niewykwalifikowany, mogąc
przy tym uszkodzić konstrukcję. Dlatego też najlepiej jest od razu w czasie wykonywania robót
budowlanych pozostawiać w odpowiednich miejscach otwory w ścianach i stropach oraz bruzdy
i wnęki dla ukrycia przewodów i rur, a kucie ręczne ograniczyć do koniecznego minimum . Otwory w ścianach i stropach, przez które przechodzą przewody instalacji kanalizacyjnych, wodociągowych
i gazowych, prowadzone po powierzchni ścian, powinny być szczelnie wypełnione zaprawą, natomiast przewody centralnego ogrzewania i wody ciepłej przechodzące przez otwory w ścianach i stropach muszà być przeprowadzone w tzw. tulejkach tj. kawałkach rur o większej średnicy. Tulejki takie zapewniają swobodne wydłużanie się rur spowodowane dużymi zmianami temperatury i zapobiegają wykruszaniu się zaprawy z muru. Tulejki przy przejściach przez ściany powinny być o kilka milimetrów dłuższe od grubości ścian. Dla lepszej ochrony ściany często na tulejki zakłada się specjalne rozetki, zabezpieczające ściany przed uszkodzeniem tynku. O ile przewody pionowe mają być przeprowadzone przez stropy pomieszczeń, w których podłoga może ulegać zalaniu wodą (łazienki, ubikacje, umywalnie, natryski, pralnie, itp), to wszystkie rury pionowe prowadzone po wierzchu powinny przechodzić przez tulejki szczelnie zamurowane w stropie i wystające nad podłogą pomieszczenia na wysokości nawet do 10 cm.
Jeżeli przewody mają być zakryte, należy je prowadzić w bruzdach. W bruzdach prowadzi się rury
kanalizacyjne, wody zimnej i ciepłej oraz centralnego ogrzewania. Bruzdy te po zainstalowaniu
przewodów i po próbach ciśnieniowych powinny być zakryte lekką ścianką i otynkowane. Wymiary
bruzd, tj. ich głębokość i szerokość zależą od rodzaju i ilości rur w nich prowadzonych.
Przy bruzdach prowadzonych w ścianach zewnętrznych (co ma prawie zawsze miejsce przy instalacjach
centralnego ogrzewania) należy często wykonywać izolację od wewnątrz bruzdy. Rodzaj i grubość izolacji muszà być podane w projekcie. Podane w poniższej tablicy wymiary są wymiarami w świetle, więc jeśli bruzda ma być izolowana, jej wymiary należy powiększyć o grubość izolacji.”
Tabela 1 Wymiary bruzd dla rur
PN-B-03002 mówi o tym, że w ścianach należy unikać bruzd poziomych i ukośnych. Jeżeli nie
można uniknąć bruzd poziomych i ukośnych, bruzdy zaleca się sytuować w 1/8 wysokości ściany
w świetle pod lub nad stropem, a całkowita ich głębokość, łącznie z dowolnym otworem powstałym
przy wykonaniu bruzdy, powinna być mniejsza niż maksymalny wymiar podany w tablicy 2. Jeżeli
powyższe ograniczenia zostały przekroczone, należy sprawdzić obliczeniowo nośność ściany na
ścinanie i zginanie pod obciążeniem pionowym. W ścianach o grubości nie większej niż 225 mm zaleca się wykonywać bruzdy za pomocą pił tarczowych.
Tabela 2 Wymiary w mm bruzd pionowych i wnęk pomijalnych w obliczeniach.
Uwagi :
1. Pionowe bruzdy, które nie sięgają więcej niż na 1/3 wysokości ściany ponad stropem, mogą
mieć głębokość do 80 mm i szerokość do 120 mm, jeżeli grubość ściany wynosi nie mniej niż 225 mm.
2. Zaleca się, aby odległość w kierunku poziomym sąsiednich bruzd lub od bruzdy do wnęki lub otworu była nie mniejsza niż 225 mm.
3. Zaleca się, aby odległość w kierunku poziomym miedzy sąsiednimi wnękami, jeżeli występują
po tej samej stronie ściany lub po obu stronach ściany lub od wnęki do otworu, była nie mniejsza
niż dwukrotna szerokość szerszej z dwóch wnęk.
4. Zaleca się, aby łączna szerokość pionowych bruzd i wnęk nie przekraczała 0,13 długości ściany.
Tabela 3 Wymiary w mm bruzd poziomych i ukośnych pomijalnych w obliczeniach
Uwagi:
1. Odległość pozioma między końcem bruzdy a otworem powinna być nie mniejsza niż 500 mm.
2. Odległość pozioma między przyległymi bruzdami o ograniczonej długości, niezależnie od tego,
czy występują po jednej czy po obu stronach ściany, powinna być nie mniejsza niż dwukrotna
długość dłuższej bruzdy.
3. W ścianach o grubości większej niż 150 mm, dopuszczalnà głębokość bruzdy można zwiększyć
o 10 mm, jeżeli bruzdy są wycinane maszynowo na wymaganà głębokość. Jeżeli maszynowo
wycina się bruzdy o głębokości do 10 mm, można wycinać je z obu stron pod warunkiem, że grubość ściany jest nie mniejsza niż 225 mm.
4. Zaleca się, aby szerokość bruzdy nie przekraczała połowy grubości ściany w miejscu bruzdy.
2.3 Wymagania powierzchni funkcjonalnych wg PN-88/B-01058
Wymiary powierzchni funkcjonalnych (powierzchnie przed elementami wyposażenia, umożliwiające
wykonywanie czynności przewidzianych programem użytkowym) – nie dotyczą pomieszczeń sanitarnych
dla osób niepełnosprawnych
Tabela 1 Zalecana wymiary powierzchni funkcjonalnych
Rys. 1,2 Powierzchnia funkcjonalna przed bidetem i brodzikiem (kabiną natryskową)
Rys. 3,4 Powierzchnia funkcjonalna przed miska ustępowa i pralką automatyczną.
Rys. 5,6 Powierzchnia funkcjonalna przed umywalką o szerokości ≤40 cm i >40 cm.
Rys. 7 Powierzchnia użytkowa przed wanną.
Powierzchnia użytkowa dla poszczególnych przyborów sanitarnych wynikająca z potrzeby swobodnego ich użytkowania wynosi:
– zlewozmywak, umywalka minimum 0,7m2
– wanna, wielkość powierzchni zależy od długości wanny i nie powinna być mniejsza niż 0,7m2
– miska ustępowa, minimum 0,5m2
– bidet, pralka automatyczna, zmywarka, 0,6m2
Tabela 2 Minimalne odległości między przyborami.
Odległości, w cm, mierzone są od krawędzi zewnętrznej elementu do wykończonej ściany bocznej lub do
zewnętrznej krawędzi elementu sąsiedniego.
1) Dopuszcza się ponadto instalowanie umywalki obok wanny w taki sposób, aby krawędzie ich były zbieżne lub krawędź umywalki nadwieszona nad krawędzią wanny maksymalnie do 5 cm (rys. 19).
2) Dla umywalki długości ≤ 40 cm
3) Dla umywalki długości > 40 cm i zalecana dla umywalki długości ≤ 40 cm
Ilość przyborów w budynku
Wymagana ilość przyborów sanitarnych w budynku zależy od rodzaju budynku i standardu wyposażenia sanitarnego. W Polsce obowiązują w tej materii różne przepisy:
– [1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z 2002 r., zm. Dz.U. nr 33 z 2003 r.)
– [2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. (Dz.U. nr 74 z 1992 r.).
– [3] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych
Wymagania odnośnie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w zakładach pracy i w budynkach użyteczności publicznej, takich jak: łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, jak też pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia, a także przechowywania sprzętu do utrzymania czystości.
§ 77. 1. Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wentylację spełniającą wymagania przepisów rozporządzenia oraz przepisów odrębnych.
2. Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wysokość w świetle co najmniej 2,5 m, z wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3 m.
3. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczenia higieniczno-sanitarnego w budynku mieszkalnym oraz w hotelu, motelu i pensjonacie do 2,2 m w świetle, w przypadku gdy jest ono wyposażone w wentylację mechaniczną wywiewnà lub nawiewno-wywiewną.
§ 81. 1. Kabina natryskowa nie zamknięta, stanowiąca wydzieloną część pomieszczeń natrysków i umywalni zbiorowych, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 0,9 m2 i szerokość co najmniej 0,9 m.
2. Kabina natryskowa zamknięta, wydzielona ściankami na całą wysokość pomieszczenia, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 1,5 m2 i szerokość co najmniej 0,9 m oraz być wyposażona w wentylację mechaniczną wywiewną.
3. Kabina natryskowa zamknięta, przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, które muszą korzystać z wózków inwalidzkich w trakcie kąpieli, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 2,5 m2 i szerokość co najmniej 1,5 m oraz być wyposażona w wentylację mechaniczną wywiewną.
4. W sąsiedztwie kabin natryskowych i umywalni zbiorowych powinna znajdować się kabina ustępowa.
§ 82. 1. W budynku zamieszkania zbiorowego łazienki związane z pomieszczeniami mieszkalnymi powinny być wyposażone w wannę lub natrysk oraz umywalkę . Miska ustępowa może być usytuowana w łazience lub w wydzielonej kabinie ustępowej wyposażonej w umywalkę.
2. W budynku, o którym mowa w ust. 1, bez łazienek i ustępów związanych z pomieszczeniami mieszkalnymi należy przewidzieć na każdej kondygnacji umywalnie i ustępy przeznaczone do wspólnego użytku, wyposażone co najmniej w:
1) 1 miskę ustępową dla 10 kobiet,
2) 1 miskę ustępową i 1 pisuar dla 20 mężczyzn,
3) 1 urządzenie natryskowe dla 15 osób,
4) 1 umywalkę dla 5 osób.
§ 83. Kabina ustępowa (ustęp wydzielony), nie przeznaczona dla osób niepełnosprawnych, powinna mieć najmniejszy wymiar poziomy (szerokość) w świetle co najmniej 0,9 m i powierzchnię przed miską ustępową co najmniej 0,6×0,9 m w rzucie poziomym, spełniającą również funkcję powierzchni przed umywalką — w przypadku jej zainstalowania w kabinie ustępowej.
§ 84. 1. W budynku użyteczności publicznej i zakładu pracy należy urządzić ustępy ogólnodostępne. Jeżeli
liczba osób w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi na danej kondygnacji jest mniejsza od 10,
dopuszcza się umieszczenie ustępu na najbliższej, wyższej lub niższej kondygnacji.
2. W budynkach, o których mowa w ust. 1, w ustępach ogólnodostępnych powinna przypadać co najmniej
jedna umywalka na 20 osób, co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn oraz jedna miska ustępowa na 20 kobiet, jeżeli przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej. W przypadku gdy w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi liczba osób jest mniejsza niż 10, dopuszcza się umieszczenie wspólnego ustępu dla kobiet i mężczyzn.
3. W budynkach, o których mowa w ust. 1, odległość od stanowiska pracy lub miejsca przebywania ludzi
do najbliższego ustępu nie może być większa niż 75 m, a od stanowiska pracy chronionej — niż 50 m.
§ 86. 1. W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno
z ogólnodostępnych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinno być przystosowane dla tych osób przez:
1) zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5×1,5 m,
2) stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów,
3) zainstalowanie odpowiednio przystosowanej, co najmniej jednej miski ustępowej i umywalki, a także jednego natrysku, jeżeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się w budynku takie urządzenia,
4) zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń higieniczno-sanitarnych.
WYMAGANIA DLA ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ
Załącznik nr 1
9. Dla pracowników spalarni odpadów, warsztatów, zwierzętarni, samodzielnych dezynfektorni, pracowników
obsługi , wykonujących prace brudzące, oraz dla oddziałów zakaźno-obserwacyjnych, chorób płuc i gruźlicy należy urządzać szatnie odzieży roboczej o powierzchni co najmniej 0,50 m2 na osobę . Szatnie odzieży roboczej łączą się z szatniami podstawowymi poprzez węzeł sanitarny (szatnia przelotowa trzyczęściowa).
10. Przy szatniach podstawowych powinny być węzły sanitarne wyposażone w 1 umywalkę na 20 pracowników
i 1 natrysk na 25 pracowników oraz co najmniej 1 ustęp. Węzły sanitarne, zlokalizowane przy szatniach dla pracowników, o których mowa w ust. 9, powinny być wyposażone w 1 umywalkę na 10 pracowników i 1 natrysk na 8 pracowników oraz co najmniej 1 ustęp. Podane wskaźniki dotyczą liczby pracowników na najliczniejszej zmianie.
11. Przy szatniach przeznaczonych na więcej niż 5 kobiet powinny znajdować się kabiny higieny osobistej. Szatnie
z węzłami sanitarnymi, z wyłączeniem szatni przeznaczonych dla maksimum 20 osób i mających możliwość wietrzenia
przez okno, powinny być wentylowane mechanicznie.
12. Ustępy powinny być urządzone odrębnie dla personelu i pacjentów oraz osobne dla mężczyzn i kobiet.
13. Do ustalenia wielkości ustępów należy stosować następujące wskaźniki: dla pacjentów – 1 miska ustępowa
na 20 mężczyzn, 1 miska ustępowa na 15 kobiet oraz dla personelu – 1 miska ustępowa na 35 mężczyzn, 1 pisuar na
35 mężczyzn, 1 miska ustępowa na 25 kobiet. Przedsionki ustępów muszą być wyposażone w umywalki w liczbie
1 umywalka na 4 miski ustępowe lub pisuary, lecz nie niższej niż 1 umywalka.
14. Jeżeli liczba pracowników na najlicznejszej zmianie nie przekracza 15, może być jeden ustęp wspólny dla
mężczyzn i kobiet.
Wymagania dla części szpitalnej – załącznik nr 2
10. Węzły sanitarne na oddziałach łóżkowych mogą być zbiorowe dla odcinka pielęgniarskiego lub indywidualne przy
pokojach.
11 . Każdy pokój łóżkowy, niezależnie od sposobu rozwiązania węzłów sanitarnych (zbiorowe lub indywidualne).
musi być wyposażony w umywalkę z ciepłą i zimną wodą .
12. Do ustalenia wielkości węzłów sanitarnych zbiorowych należy stosować wskaźniki podane w ust. 13 załącznika
nr 1, a ponadto 1 kabina natryskowa powinna przypadać na 20 osób i 1 wanna na 35 osób. Węzły sanitarne indywidualne powinny składać się z kabiny natryskowej, miski ustępowej oraz umywalki.