Zachowanie rury PE w ziemi
Zachowanie się rury poddanej działaniu obciążenia zależy od tego, czy jest to rura sztywna czy elastyczna. Rury z tworzyw sztucznych są elastyczne. Obciążona rura elastyczna ugina się i wciska w otaczający ją materiał (np. gruntowy). Wywołuje to reakcję w otaczającym materiale, który w ten sposób reguluje ugięcie rury. Ostateczna wartość ugięcia jest efektem odpowiedniego doboru materiału i staranności wykonania podsypki i obsypki rury. Tak więc zachowanie się rur elastycznych pod
obciążeniem zależne jest od właściwości podsypki i obsypki. W przypadku rur sztywnych wszelkie obciążenia są przenoszone przez rurę samodzielnie i kiedy przekroczą one wartość krytyczną, rura pęka. W związku z tym normy dotyczące rur sztywnych zazwyczaj zawierają badania wytrzymałościowe,
na podstawie których oznaczana jest wartość krytyczna obciążenia, a w oparciu o nią określana jest dopuszczalna wartość obciążeń nad zainstalowaną rurą. W przeciwieństwie do rur sztywnych, rury elastyczne uginają się pod obciążeniem bez pękania, a ugięcia te mogą osiągać znaczne wartości. Wielkość ugięcia rury ułożonej w gruncie zależy od właściwości otaczającego ją materiału i, w znacznie mniejszym stopniu, od sztywności obwodowej rury, ale nie od jej właściwości wytrzymałościowych. W związku z tym stosowanie w odniesieniu do rur z tworzyw sztucznych badań wytrzymałościowych i procedur projektowych właściwych dla rur sztywnych jest nieodpowiednie. Rura elastyczna zainstalowana i obsypana gruntem ugina się. Wielkość ta jest nazywana ugięciem wstępnym. Następnie
ugięcie rury powoli wzrasta, by osiągnąć ostateczną wartość po pewnym czasie. Stosowanie procedur instalacyjnych szczegółowo przedstawionych w tej normie zapewni osiąganie minimalnych wartości ugięć rur – tak ugięcia wstępnego, jak i ugięcia końcowego. W rurociągach pracujących pod ciśnieniem
wielkości tych ugięć są odpowiednio mniejsze.
Dopuszczalne wartości ugięć
Istnieje kilka metod obliczeń wytrzymałościowych (patrz PN-EN 1295-1:2002), które mogą być wykorzystywane do określenia ugięcia rury poddanej działaniu obciążenia. O ile istnieje podstawowa zgodność między tymi metodami, to dla tych samych warunków początkowych nie dają one takich samych wyników. Uzyskiwane wartości są zazwyczaj spodziewanymi średnimi wartościami ugięć.
Rury wykonane z różnych materiałów mają różne dopuszczalne wartości ugięć. Przyjmowanych wartości maksymalnych dopuszczalnych ugięć początkowych i końcowych należy szukać w odpowiednich normach systemowych. Jeżeli zalecenia tej normy będą stosowane, to należy oczekiwać, że ugięcia rur będą mniejsze od wartości dopuszczalnych określonych w odpowiednich normach systemowych.
Kiedy można spodziewać się, że produkt spełniający wymagania normy systemowej może być dostarczony z odkształceniami, np. rury dostarczane w zwojach, to fakt ten trzeba uwzględnić.
Do średniej wartości spodziewanego ugięcia rury należy dodać wielkość tego odkształcenia. Istotne jest, jeszcze przed rozpoczęciem prac, określenie warunków gruntowych, które wpływają na konstrukcję wykopu i montaż rurociągu. Grunt rodzimy i materiał obsypki należy klasyfikować zgodnie z Tabelami.
Tabela2. Klasy zagęszczenia gruntu
W przypadkach, gdy nie są dostępne szczegółowe informacje na temat gruntu rodzimego, zazwyczaj przyjmuje się, że posiada on stopień zagęszczenia odpowiadający 91-97% wg standardowej metody Proctora (SPD).
Sposoby układania rur w wykopie
Dwa najczęściej stosowane sposoby układania rur z tworzyw sztucznych to: wykonanie całości obsypki rury z tego samego materiału (patrz Rys.1) lub podzielenie obsypki rury na dwie warstwy, z których każda może być wykonana z innego materiału lub zagęszczona w innym stopniu (patrz Rys 2.). Podział
obsypki rury stosowany jest praktycznie tylko w przypadku rur o średnicy nominalnej większej niż DN 600. W przypadku wykonywania obsypki dzielonej ważne jest, aby granica podziału warstw przebiegała na wysokości od 50 do 70% średnicy rury powyżej podsypki (patrz Rys 2). Ma to na celu
zapobieżenie powstawaniu dużych naprężeń/odkształceń na granicy styku obu warstw podczas uginania się rury. Aby w przypadku wykonywania obsypki dzielonej zapewnić ten sam stopień wsparcia rury, jak ma to miejsce w przypadku obsypki niedzielonej, należy stosować się do następujących zasad:
a) pierwsza strefa obsypki dzielonej (patrz Rys 2.) powinna być co najmniej o jeden stopień sztywniejsza od obsypki niedzielonej, przy czym przez stopień sztywności należy rozumieć efekt kombinacji grupy materiału i klasy jego zagęszczania. Tak więc zwiększenie o jeden stopień sztywności obsypki może być uzyskane bądź to przez zastosowanie wyższej klasy zagęszczania, bądź w wyniku zastosowania materiału z wyższej grupy (patrz Tabela 5). Na przykład, jeżeli wykonanie obsypki niedzielonej wymagałoby zastosowania materiału z grupy 2 zagęszczanego umiarkowanie (klasa M), to do wykonania pierwszej warstwy obsypki dzielonej można by zastosować materiał z grupy 2
zagęszczany dokładnie (klasa W) lub materiał z grupy 1 zagęszczany umiarkowanie (klasa M);
b) druga strefa obsypki dzielonej (patrz Rysunek 2.) może być do dwóch stopni mniej sztywna od obsypki niedzielonej. Należy jednak przy tym zwrócić uwagę, aby całkowita różnica sztywności obu warstw nie przekraczała dwóch stopni. Można to uzyskać poprzez zmianę grupy materiału i/lub klasy jego zagęszczania. Najniższy dopuszczalny stopień sztywności obsypki uzyskuje się w przypadku zastosowania niezagęszczonego materiału z grupy 4. Dla przykładu przedstawionego w punkcie a)
powyższe wymagania byłyby spełnione poprzez zastosowanie do wykonania drugiej warstwy obsypki niezagęszczonego materiału z grupy 2 (jeden stopień mniej) lub umiarkowanie zagęszczonego materiału z grupy 3 (dwa stopnie mniej), lub niezagęszczonego materiału z grupy 3 (trzy stopnie mniej). Ostatniej opcji nie można jednak zastosować ze względu na przekroczenie
dopuszczalnych dwóch stopni różnicy między sztywnością warstwy pierwszej i drugiej.
Rys1. Wykop z obsypką niedzieloną (bs -wolna przestrzeń między rurą a ścianą wykopu)
Rys.2 Wykop z obsypką dzieloną
Równoległe układanie rurociągów
Odstęp między rurociągami układanymi równolegle we wspólnym wykopie powinien być na tyle duży, aby możliwe było zagęszczenie obsypki między rurami sprzętem do zagęszczania, o ile taki sprzęt
jest wykorzystywany. Praktycznie przyjmuje się, że największa szerokość płyty roboczej urządzenia do zagęszczania powiększona o co najmniej 150 mm jest wystarczającą odległością między rurami.
Obsypka między rurami powinna być zagęszczana do tej samej klasy zagęszczania, co obsypka między rurą a ścianą wykopu. W przypadku równoległego układania rurociągów w wykopie stopniowym (schodkowym) – patrz Rysunek 3. – materiał stosowany na obsypkę powinien być materiałem sypkim, a sama obsypka powinna być zagęszczana do najwyższej klasy W.
Rys.3 Równoległe układanie rur w wykopie schodkowym.
Wymagana szerokość wykopu
Szerokość wykopu na wysokości osi układanej rury nie musi być większa niż jest to konieczne dla prawidłowego łączenia rur w wykopie i zagęszczania obsypki w obrębie styku rury z podsypką. Typowe wartości bS podano w Tabeli 3.
Tabela 3.
Szersze wykopy mogą być konieczne dla instalacji rurocią-
gów prowadzonych np. na relatywnie dużych głębokościach lub
w niestabilnych gruntach rodzimych. Węższe wykopy mogą być
stosowane w tych przypadkach, gdzie technologia układania
rurociągu ogranicza lub wręcz eliminuje dostęp człowieka (np. układanie wąskowykopowe).
Wymagana głębokość wykopu
Głębokość wykopów należy ustalić na podstawie projektu rurociągu, jego przeznaczenia (tj. rodzaju i sposobu transportu medium), właściwości i rozmiaru rur oraz warunków lokalnych, takich jak właściwości gruntu i kombinacja obciążeń statycznych i dynamicznych. Ogólnie należy zwrócić uwagę, aby wysokość przykrycia rurociągów układanych w terenie z ruchem kołowym była nie mniejsza niż 600 mm, choć płytsze posadowienia są dopuszczalne, o ile wynika to z projektu. W gruntach z wysokim poziomem wód gruntowych należy stosować na tyle duże przykrycie rurociągu, aby nie doszło do jego
przemieszczenia wskutek działania siły wyporu. Nie jest wskazane wykonywanie wykopu w tempie szybszym niż montaż rur. Zasypywanie rur powinno następować zaraz po ich ułożeniu w wykopie. W przypadku występowania mrozu należy zabezpieczać dno wykopu tak, aby pod zasypywaną rurą nie pozostawała przemarznięta warstwa gruntu.
UWAGA – głębokość minimalna przykrycia sieci wodociągowej regulowana jest lokalnie przez MPWiK, którego wytyczne są nadrzędne do przepisów producenta rur.
Dno wykopu
Powierzchnia podsypki dolnej Powierzchnia podsypki dolnej (patrz Rysunek 2.) winna być równa, ciągła i wolna od cząstek o rozmiarach większych niż ten, jaki określono w Tabeli 4. stosownie do średnicy układanej rury.
Pogłębianie wykopu
Tam, gdzie występują skały i większe kamienie lub w gruntach twardych, należy dno wykopu pogłębić.
Podczas wykonywania wykopów może zdarzyć się, że na wysokości dna pojawi się kurzawka, grunt organiczny lub taki grunt, który wykazuje zmiany objętości wraz ze zmianą wilgotności. W takich
przypadkach inżynier robót może zadecydować o kontynuacji prac i zastosowaniu odpowiedniego fundamentowania. Każdy taki przypadek powinien być oceniany indywidualnie i na bieżąco,
po czym należy określić stopień pogłębienia wykopu i rodzaj materiału, jaki powinien być użyty do wykonania podbudowy. W przypadkach, gdy stosowane jest pogłębianie wykopu, włączając w to incydentalne przypadki konieczności pogłębiania wykopów podczas prowadzenia prac ziemnych, zalecane jest stosowanie do wykonania podbudowy tego samego rodzaju materiału, co do wykonania pierwszej warstwy obsypki rury, i dokładne jego zagęszczenie w klasie W. Materiał zastosowany do wykonania wzmocnienia dna wykopu powinien być zagęszczony równomiernie.
Warunki specyficzne
Kiedy spodziewane jest osiadanie gruntu, jak ma to miejsce w przypadku, gdy rurociąg przechodzi przez strefę zmian rodzaju gruntu, wówczas odpowiednim rozwiązaniem może być zastosowanie materiałów geotekstylnych. Jeśli jednak spodziewane są przemieszczenia gruntu w większej skali, to rozwiązanie takie może okazać się nieskuteczne. W takich przypadkach zalecane jest zasięgnięcie opinii eksperta.
Rys 4. Zabezpieczenie przed migracją cząstek gruntu.
Do sytuacji nietypowych, jakie mogą wystąpić podczas układania rurociągów, zaliczyć można pojawienie się na dnie wykopu wody stojącej lub płynącej lub wykazywanie przez ściany wykopu tendencji do płynięcia. W takich przypadkach, dopóki rurociąg nie zostanie ułożony, a następnie wykop wypełniony do wysokości zabezpieczającej go przed wypłynięciem lub osuwaniem się ścian, wodę można usuwać poprzez zastosowanie studni depresyjnych, drenażu wykopu lub igłofiltrów. Materiał
zastosowany do wykonania obsypki, podsypki i podbudowy wykopu powinien być tego rodzaju, aby po podniesieniu się poziomu wód gruntowych drobne cząstki z tych obszarów nie migrowały do gruntów sąsiednich stanowiących ściany i dno wykopu, a materiał z dna i ścian wykopu nie migrował do tych
obszarów. Wszelka migracja lub ruchy drobin gruntu z jednego obszaru do drugiego mogą skutkować utratą nośności podbudowy lub istotnym spadkiem parcia bocznego gruntu na ścianki rury, lub wystąpieniem obu tych zjawisk jednocześnie. Migracji drobin gruntu można zapobiec, stosując odpowiednie włókniny filtracyjne, jak pokazano na Rysunku 4.
Jeżeli płaty włókniny filtracyjnej są ze sobą zgrzewane, to należy stosować zakład minimum 0,3 m. Kiedy zgrzewanie nie jest stosowane, to zakład powinien wynosić co najmniej 0,5 m. Kiedy grunt jest słabonośny lub miękki na tyle, że wykonywanie w wykopie prac przez robotników nie jest bezpieczne, to przed wykonaniem podsypki może być niezbędne wykonanie wzmocnienia dna wykopu. Można w tym celu wykorzystać konstrukcje drewniane (patrz Rysunek 5.), beton zbrojony lub materiały geotekstylne. Jeżeli wody gruntowe mogłyby podnosić się do poziomu konstrukcji drewnianej, to zalecane jest jej zaimpregnowanie (patrz odpowiednie normy).
Rys.5 Wzmocnienie dna wykopu konstrukcja drewnianą.
W przypadku układania wodociągów lub przewodów kanalizacyjnych na głębokościach, na których rurociągi te pozostają w strefie przemarzania gruntu, należy zabezpieczyć je, stosując odpowiednią izolację termiczną. Izolacja termiczna powinna być wykonana ze styropianu lub innego materiału izolacyjnego skutecznie chroniącego przed wnikaniem wilgoci, w sposób przedstawiony na Rysunku 6.
Wybór konkretnego rozwiązania izolacji termicznej rurociągu spośród przedstawionych na Rysunku 6. powinien uwzględniać podatność gruntu rodzimego i materiału zastosowanego do wykonania obsypki na przemarzanie.
Rys.6 Przykłady izolacji rur w wykopie.
Podsypka
Rurociąg musi być ułożony na podsypce, która zapewni mu jednorodne podparcie na całej długości. Aby spełniła ona tę funkcję, powinna mieć średnio od 100 mm do 150 mm grubości, ale nie mniej niż 50 mm. Do jej wykonania powinien być użyty materiał sypki, np. żwir, piasek lub kamień łamany.
Materiał podsypki należy rozgarnąć równo na całej szerokości wykopu i wyrównać odpowiednio z wymaganym spadkiem rurociągu. Podsypki nie wolno zagęszczać. W przypadku jednorodnego, względnie miękkiego gruntu o drobnym uziarnieniu, w którym nie występują większe kamienie lub
inne twarde obiekty i w którym dno wykopu można łatwo uformować w sposób zapewniający równomierne podparcie rur na całej długości, rurociągi o średnicach nie większych niż DN 700
po odpowiednim przygotowaniu dna wykopu mogą być układane bez stosowania podsypki.
Montaż rurociągu
Rury należy układać na dnie wykopu w ten sposób, aby leżały równo podparte na podsypce na całej swej długości. Należy zezwolić na ruchy termiczne rur, zwłaszcza kiedy prace prowadzone są w ekstremalnych warunkach pogodowych. Rury należy łączyć zgodnie z zaleceniami ich producenta.
Zmiany kierunku rurociągów polietylenowych mogą być realizowane za pomocą kształtek lub poprzez gięcie rur na zimno.
Tabela. Promienie gięcia rur PE
Kiedy rurociąg wchodzi do konstrukcji lub z niej wychodzi, takich jak budynki, studnie kanalizacyjne czy bloki oporowe, należy brać pod uwagę tolerancję dla różnic osiadania. Typowe połączenia rurociągów z konstrukcjami sztywnymi przedstawiono na rysunkach 7-9. Możliwość stosowania tych rozwiązań należy skonfrontować z odpowiednimi przepisami krajowymi i/lub lokalnymi. Jeżeli w systemie rurowym wykorzystywane są połączenia elastyczne, to powinny być one lokalizowane w miejscach tak, jak
przedstawiono to na Rysunku 7-8. Niektóre materiały, takie jak np. polietylen, są wystarczająco elastyczne, by tolerować występujące przemieszczenia i mogą być łączone ze sztywnymi konstrukcjami w sposób przedstawiony na Rysunku 9. Kiedy złączka lub kielich zalewane są w betonie, jak przedstawiono to na Rysunku 7., to należy zabezpieczyć je przed nadmierną owalizacją, tak aby późniejszy montaż połączenia przebiegał możliwie łatwo.
Dla połączeń wykonywanych zgodnie z Rysunkiem 8. połączenie elastyczne musi znajdować się w odległości L równej 400 mm lub 0,5 x de , zależnie od tego, która z tych wielkości jest większa.
UWAGA 1: guma owinięta na rurze w miejscu jej styku z betonem może zmniejszać naprężenia wywołane wydłużeniem termicznym, ścinaniem i/lub momentem gnącym. Szczególnie ważne w przypadku rurociągów ciśnieniowych jest ograniczanie sił tnących i nieciągłości rozkładu naprężeń.
UWAGA 2: aby zminimalizować naprężenia od sił tnących i momentów gnących, rurom wystającym ze sztywnych konstrukcji należy zapewnić skuteczne podparcie na podsypce.
Rys.7 Połączenie na granicy grunt-beton z wykorzystaniem opaski gumowej.
Rys.8 Opaska elastyczna w konstrukcji przegrody
Rys.9 Bezpośrednie łączenie z betonem
Przy wykonywaniu połączeń z rurami o małej elastyczności (np. rura stalowa) przy wykorzystaniu połączeń sztywnych (np. kołnierzowych) należy zastosować rurę ochronną, której zadaniem jest zmniejszenie momentów gnących i sił tnących działających na rurę w wyniku różnic w osiadaniu tejże rury i konstrukcji sztywnej (patrz rysunek 10)
Rys.10 Połączenie z rurą sztywną zakotwioną w betonie.
Obsypka
Materiał obsypki należy rozmieszczać warstwami po obu stronach rury i zagęszczać zgodnie z zasadami do stopnia i wysokości określonej w tabeli 6., chyba że w projekcie określono inaczej.
Należy zwrócić uwagę na dokładne zagęszczenie materiału podsypki górnej. Swobodne zrzucanie materiału obsypki na wierzch rury należy ograniczyć do minimum. Powyżej strefy ułożenia rurociągu wykop należy wypełniać w miarę równymi warstwami materiału gruntowego i o ile przewiduje to projekt, zagęszczać go zgodnie z zasadami dla strefy ułożenia rurociągu.
Jeżeli zachodzi podejrzenie, że woda gruntowa będzie przepływać przez sypki materiał podsypki, to należy rozważyć zastosowanie przegrody, np. w formie glinianej grodzi lub łańcucha uszczelniającego, lub innego rozwiązania, które w swej konstrukcji uwzględnia lepkosprężyste właściwości materiałów termoplastycznych, z jakich wykonane są rury. W przypadku rurociągów z połączeniami przenoszącymi siły wzdłużne (np. połączenia zgrzewane rur PE) w zależności od sytuacji może być stosowane jedno lub drugie rozwiązanie. Dla uszczelnienia przejścia rury przewodowej przez rurę ochronną wystarczające jest zastosowanie uszczelnień przesuwnych (np. manszet gumowych). W sytuacji, gdy zachodzi potrzeba zabezpieczenia rury przed przemieszczeniami i nieprzenoszenia sił wdłużnych na dalsze partie rurociągu (np. rurociąg PE wchodzi do wnętrza zbiornika lub komory zasuw zlokalizowanej w terenie
z wysokim poziomem wód gruntowych), konieczne jest zastosowanie przejścia szczelnego z punktem stałym. O ile jest to możliwe, należy stosować rozwiązania zintegrowane (punkt stały z kołnierzem uszczelniającym), które można montować w ścianie konstrukcji (tutaj: zbiornika lub komory zasuw). W przypadku, gdy jest to niemożliwe, w ścianie konstrukcji należy zamontować uszczelnienie przesuwne, a w odległości do 2 m od ściany konstrukcji – zamontować na rurociągu punkt stały i wykonać na
nim blok oporowy. Przy montażu przejść szczelnych należy stosować zalecenia ich producentów.
Strefa ułożenia rurociągu
Na posadowienie rury zasadniczo mają wpływ: sztywność obwodowa rury, głębokość ułożenia rurociągu oraz właściwości gruntu rodzimego. Kiedy do wykonania pierwszej warstwy obsypki dzielonej stosowany jest materiał importowany (wymiana gruntu), zalecane jest użycie materiału sypkiego o ciągłym uziarnieniu z cząstkami o maksymalnych rozmiarach określonych w Tabeli 2. Jeżeli stosowany jest materiał z wyraźną dominacją jednej frakcji, to zalecane jest, aby maksymalny rozmiar cząstek był o jeden rozmiar mniejszy, niż określono to w Tabeli 4.
Tabela 4. Maksymalne rozmiary cząstek
Grunt rodzimy może być użyty do wykonania obsypki w strefach posadowienia rury, o ile spełnia on wszystkie poniższe kryteria:
a) nie zawiera cząstek większych niż dopuszczalne dla danej aplikacji (średnicy rury) zgodnie z Tabelą 4;
b) nie zawiera grud większych niż podwojony rozmiar cząstek dopuszczalnych dla danej aplikacji zgodnie z Tabelą 4,
c) nie jest materiałem zmrożonym,
d) nie zawiera cząstek obcych (np. asfaltu, butelek, puszek, kawałków drewna),
e) gdy wymagane jest zagęszczanie – jest materiałem podatnym.
Grunty drobnoziarniste o średnim lub wysokim stopniu plastyczności i grunty organiczne generalnie uważane są za nieodpowiedni materiał na pierwszą warstwę obsypki dzielonej, chyba że rury i ich instalacja były projektowane do takich warunków. Właściwości wytrzymałościowe strefy obsypki rury zasadniczo zależą od rodzaju materiału gruntowego zastosowanego do jej wykonania oraz uzyskanego stopnia zagęszczenia. Różne stopnie zagęszczenia mogą być uzyskiwane poprzez stosowanie różnych urządzeń i odpowiedniej liczby warstw. Stopnie zagęszczenia gruntu określane wg standardowej metody Proctora (SPD od ang. Standard Proctor Density) uzyskiwane w trzech klasach zagęszczania, tj. „W”, „M” oraz „N”, w zależności od grupy zastosowanego gruntu, sklasyfikowanego zgodnie z Tabelą 5.
Tabela 5. Stopnie zagęszczenia według metody Proctora
Metody zagęszczania
W Tabeli 6. zestawiono zalecane maksymalne grubości warstw i liczbę przejść niezbędną do uzyskania określonej klasy zagęszczania dla różnych rodzajów urządzeń i rodzajów materiału (grup gruntu) stosowanych do wykonania obsypki. W tabeli zawarto również zalecane minimalne grubości warstw nad wierzchem rury, przy których możliwe jest zastosowanie danego urządzenia do zagęszczania gruntu bezpośrednio nad rurą. Szczegóły zebrane w Tabeli 6. należy traktować informacyjnie i tam, gdzie układany jest dostatecznie duży odcinek rurociągu, zalecane jest przeprowadzanie prób, stosując kombinacje ww. elementów, aby ostatecznie wybrać optymalny sposób zagęszczania gruntu dla tej instalacji.
Kiedy grubość warstwy gruntu ponad wierzchem rury wynosi co najmniej 300 mm, to pozostałą część wykopu można wypełnić materiałem rodzimym, o ile maksymalny rozmiar jego cząstek nie przekracza 300 mm. Jeżeli konieczne jest zagęszczanie, to materiał musi być podatny na zagęszczanie, a maksymalny rozmiar cząstek nie może przekraczać 2/3 grubości zagęszczanej warstwy gruntu.
W terenach bez ruchu kołowego stosowanie zagęszczania w klasie „N” (patrz Tabela 5.) wydaje się być wystarczające. W terenach z ruchem kołowym konieczne jest stosowanie
zagęszczania w klasie „W” (patrz Tabela 5.)
Tabela 6 Zalecane metody zagęszczania
Zgodność z założeniami projektowymi należy potwierdzić co najmniej jedną z poniższych metod:
– ścisły nadzór nad procedurami zagęszczania,
– weryfikacja początkowego ugięcia zainstalowanej rury,
– badanie na placu budowy stopnia zagęszczenia gruntu.
Po wykonaniu napraw lub dodatkowych włączeń należy zwrócić uwagę, aby przemieszczany materiał obsypki i wypełnienia wykopu był zagęszczony w przybliżeniu do tego samego stopnia, jaki posiada grunt bezpośrednio przyległy do strefy prowadzonych robót.