Zasuwy wodociągowe służą do odcinania przepływu wody w sieci. Montowane są na każdym odgałęzieniu sieci, bezpośrednio za punktem rozgałęzienia, jak też na przyłączach wodociągowych do budynku, lub przed armaturą sieciową (hydranty).
Rodzaje zasuw wodociągowych
Zasuwy wykonywane są w połączeniach kielichowych i kołnierzowych oraz gwintowych. Pierwsze rozwiązanie produkowane jest z reguły dla rurociągów o średnicy do 500mm, zasuwy kołnierzowe występują dla wszystkich średnic.
Fot. Zasuwy wodociągowe kielichowa i kołnierzowa do średnicy rurociągu 80mm.
Rys. Zasuwa kołnierzowa do rur PE (JAFAR). Ozn. 1-korpus, 2-pokrywa, 3-trzepień, 4-korek uszczelniający, 5-pierścień zabezpieczający, 6-uszczelka, 7-nakrętka trzpienia, 8-klin, 9-uszczelka pokrywy, 10-kołnierz widlasty, 11-pierścień, 12-pierścień Forsheda, 13-0-ring, 14-rura PE, 15, 16 – śruba z zaślepką
Zasuwy kołnierzowe do rur PE posiadają generalnie uszczelnienie kielichowe z uszczelką z dodatkowym utrzymaniem rury w złączu za pomocą kołnierza widlastego dociskanego śrubami. Stosowane są do montażu podziemnego na rurach PE.
Na przyłączach wodociągowych do budynku stosowane są też zasuwy w połączeniach gwintowych. Gwint ten może być obustronnie wewnętrzny GW/GW lub wewnętrzny i zewnętrzny GW/GZ.
Fot. Zasuwy w połączeniach gwintowych.
Zasuwy dla średnic do 500 mm produkowane są bez odciążenia, powyżej też średnicy zalecane są zasuwy z odciążeniem, a powyżej średnicy 800m odciążenie jest wymagane. Zasuwy wykonywane są z żeliwa sferoidalnego zabezpieczonego antykorozyjnie żywicą epoksydową. Trzpień zasuwy wykonywany jest ze stali nierdzewnej.
Fot. Po lewej – zasuwa z bypassem (obejściem)
Odciążenie, inaczej obejście lub bypass, łączy obie strony zamknięcia zasuwy przewodem o mniejszej średnicy, na którym umieszczona jest druga zasuwa. Jej otwarcie wyrównuje ciśnienia z obu stron zamknięcia głównego, tym samym zmniejsza siłę niezbędną do otwarcia zasuwy głównej.
Generalnie ze względu na sposób otwierania i zamykania zasuw dzieli sie je na:
– zasuwy ręcznie
– zasuwy z napędem
Z uwagi na miejsce montażu na:
– zasuwy podziemne
– zasuwy nadziemne
Ze względu na dopuszczalne ciśnienie pracy zasuwy można dalej dzielić na PN10, PN16 i PN25bar.
Fot. Zasuwy z napędem
Zasady montażu zasuw
Przy rozmieszczaniu zasuw w sieci wodociągowej należy kierować się następującymi zasadami:
– należy brać pod uwagę cały układ sieci, z uwzględnieniem sąsiednich odcinków i węzłów,
– najpierw rozmieszczane są zasuwy na węzłach, następnie między węzłami,
– rurociąg o średnicy mniejszej powinien być oddzielony zasuwą od rurociągu o średnicy większej,
– rurociąg rozdzielczy powinien być oddzielony zasuwą od rurociągu głównego,
– ze względów pożarowych zasuwy należy rozmieszczać w taki sposób, żeby do wyłączenia jednego odcinka sieci wodociągowej nie trzeba było zamykać więcej niż pięciu zasuw, z tym że na wyłączonym odcinku nie powinno być więcej hydrantów niż cztery,
– zasuwy na rurociągach rozdzielczych powinny być rozmieszczone w odstępach 200–400 m,
– zasuwy na rurociągach magistralnych powinny być rozmieszczone w odstępach 500–700 m.
Zasuwy kielichowe stosowane są do montażu podziemnego. Kołnierzowe nie mogą być mocowane bezpośrednio w ziemi, z uwagi na korozję śrub. Można je mocować nad ziemią lub w specjalnych studzienkach i komorach roboczych. Zasuwy należy montować w pozycji pionowej lub (jeśli dopuszcza producent) w pozycji poziomej (położonej). Zabrania sie montażu zasuw w pozycji odwróconej.
Rys. Montaż zasuwy kołnierzowej. Ozn. 1.-zasuwa, 2.-nakrętka, 3.-uszczelka, 4.-kołnierz rurociągu, 5.-podkładka, 6.-śruba montażowa
Montaż w ziemi
Montaż zasuw pod ziemią, bezpośrednio w wykopie wymaga wyprowadzenia trzpienia do poziomu gruntu. Używa się do tego celu dodatkowych elementów dystansowych sztywnych. Cała kolumna zabezpieczona jest kapturem ochronnym
Rys (obok) Schemat zabudowy zasuwy w gruncie. 1-skrzynka uliczna, 2- kaptur ochronny, 3- główka do klucza nasadowego, 4-sprzegiełko, 5-drążek przedłużający trzpień zasuwy, 6-zasuwa żeliwna
Głębokość ułożenia zasuwy wynika z głębokości ułożenia wodociągu. Żeliwny korpus zgodnie z przepisami powinien być oparty na bloku betonowym. W praktyce większość monterów używa do tego celu cegieł, lub bloczków betonowych. Górna cześć przedłużonego trzpienia schowana jest w skrzynce ulicznej i dostępna dla służb MPWiK. Otwieranie i zamykanie zasuwy wymaga użycia klucza nasadowego. Skrzynki zwykle są żeliwne z napisem woda, ale możemy tez kupić na rynku skrzynki z tworzywa sztucznego. W obu przypadkach osadzenie skrzynki odbywa się na płytach podkładowych. W przypadku skrzynek żeliwnych jest to płyta betonowa, w przypadku tworzywowych – płyta z tworzywa sztucznego.
Zasuwa musi być opisana na najbliższym dostępnym elemencie terenu (ściana budynku, słupek, ogrodzenie). Na tabliczce informacyjnej podaje się jej numer ewidencyjny, średnicę i odległość od tabliczki.
Rys. Po lewej skrzynka uliczna żeliwna w przekroju i widoku z góry, po prawej – skrzyna uliczna tworzywowa firmy HAWLE teleskopowa z regulowaną wysokością.
Skrzynki tworzywowe mają wystarczającą wytrzymałość mechaniczną na obciążenie. Montowane są najczęściej w ciągach pieszych, stąd ich nośność nie musi być przesadnie duża. W odróżnieniu do modeli żeliwnych, mo
żemy tutaj znaleźć także konstrukcje teleskopowe z możliwością szybkiego dopasowania do istniejącej lub nowej nawierzchni.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na montaż przejściówki pomiędzy adapterem zasuwy, a nasadą kolumny. Element ten nie może się rozłączyć w wyniku otwierania i zamykania zasuwy, dlatego ma specyficzny sposób blokady. Dokładne zasady są zawsze opisane w DTR. Poniżej przedstawiam jedno z nich wykorzystywane przez firmę HAWLE w postaci zawleczki. Kolejne rysunki omawiają zasady montażu.
Rys. Poniżej – instrukcja montażu wrzeciona zasuwy.(HAWLE)
Inne zalecenia.
Zasuwę należy eksploatować zgodnie z wymaganiami dotyczącymi armatury odcinającej tzn. w pozycji
„całkowicie otwarty” lub „całkowicie zamknięty”. Pozostawienie zasuwy w pozycji niepełnego otwarcia może spowodować uszkodzenie uszczelnienia. Celem zapewnienia pełnej sprawności eksploatacyjnej, zaleca się zasuwy okresowo (raz do roku) przesterować (od pełnego otwarcia do pełnego zamknięcia).