Zdroje uliczne służą do zaopatrzenia w wodę osób mieszkających w domach bez wewnętrznej instalacji wodociągowej lub przebywających w miejscach dużego skupienia ludzi i zwierząt. Obecnie zdroje uliczne rozmieszcza się głownie na targowiskach, deptakach, rynkach, cmentarzach, w parkach itp. Zdroje powinny być tak rozmieszczone, aby noszenie od nich wody nie było uciążliwe dla mieszkańców. Jeśli zdroje są jedynym uzbrojeniem czerpalnym na danym terenie, ich rozstaw powinien wynosić od 100-150m, tak aby maksymalna droga dla mieszkańca od zdroju do domu, nie przekraczała 50-75m. Jeśli zdroje są rozwiązaniem tymczasowym, stosowanym do momentu wyko
nania sieci i przyłączy wodociągowych do budynków ich rozstaw może być większy, rzędu 200 a nawet 300m.
Zdrój uliczny skała się z żeliwnego korpusu (1) i kolumienki, wewnątrz której znajduje się rura dopływowa, oraz zawór grzybkowy uruchamiany ręcznie, przy użyciu dźwigni.
Rys. Budowa zdroju ulicznego. Ozn. 1- kolumienka, 2-wodomierz, zawór lub zasuwa odcinająca, studzienka
Całość zamocowana jest w studzience betonowej (4). Wewnątrz studzienki znajduje się zasuwa wodociągowa (3), a czasem wodomierz (2).
Zasada działania.
Po naciśnięciu dźwigni zawór grzybkowy znajdujący się w dolnej części kolumny otwiera dopływ wody wodociągowej, która po kilku sekundach wypływa z wylewki zdroju. Po puszczeniu dźwigni, zawór samoczynnie opada i zamyka przepływ. Znajdująca się w kolumnie woda usuw
ana jest grawitacyjnie pod własnym ciężarem, poprzez zamocowane w dolnej części odwodnienie. Rozwiązanie takie zapewnia ochronę zdroju przed zamarznięciem w zimie, ale wymaga też zapewnienia drenażu w dolnej części studzienki zdrojowej.
Rys. Zdroje uliczne wykonane w wersji klasycznej i retro (po prawej) (JAFAR). Ozn. 1.-zdrój, 2.-uszczelka, 3.-kołnierz przyłączeniowy do rurociągu, 4.-rurociąg, 5-odwodnienie kolumny
Obecnie zamiast studzienek stosuje sie tylko zabudowy betonowe elementów odwadniających, dla zapewnienia swobodnego odpływu wody z kolumny. Reszta kolumny posadowiona jest na tłuczniu i podsypce z piasku. Dla ochrony przed osiadaniem w najniższej części kolumny (tzw. „stopa” zdroju), stosuje się blok oporowy. (zob. rys. poniżej). Rozwiązanie takie jest tańsze, ale uniemożliwia odcięcie wody do zdroju. Jeśli projekt tego wymaga, wykonuje się osobno zasuwę wodociągową przez zdrojem.
Na podobnej zasadzie można projektować wodomierz do lokalnego rozliczenia się za wodę z użytkownikami zdroju. Poniżej przykładowy profil podłużny zasilania zdroju ulicznego z zasuwą na przyłączu i studzienką wodomierzową.
