Instalacje wody gaśniczej

Ochrona przeciwpożarowa budynków

Ze względu na przeznaczenie, budynki, ich części lub pomieszczenia kwalifikuje się do jednej lub więcej niż jedna następujących kategorii zagrożenia pożarowego dla ludzi (wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie):

ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,

ZL II – budynki lub ich części przeznaczone dla ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się (np. szpitale, domy starców),

ZL III – budynki użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,

ZL IV – budynki mieszkalne,

ZL V – budynki zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.

Pożary umownie zostały podzielone na następujące grupy:
  • grupa A – pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, takich jak drewno, papier, tkaniny,
  • grupa B – pożary cieczy palnych: benzyn, olejów, tłuszczów, lakierów oraz pożary substancji topiących się, np. parafiny,
  • grupa C – pożary gazów palnych typu propan, acetylen, gaz ziemny,
  • grupa D – pożary metali lekkich, takich jak magnez, sód,
  • indeks E – to pożary w grupach od A do D w obrębie urządzeń i instalacji działających pod napięciem
Właściwości dotyczące palności i odporności ogniowej

Palność – cecha określająca zdolność materiału do spalania.
Ze względu na palność materiały dzielimy na:

  • niepalne – podczas badań w określonych warunkach (wg PN-B-02862) nie ulegają procesowi spalania zdefiniowanemu przez znormalizowane kryteria,
  • palne – materiały, które nie zostały zaliczone do materiałów niepalnych
Zapalność – łatwość zapoczątkowania spalania materiałów palnych
Stopień palności – właściwość materiału palnego określana na podstawie wskaźników normowych (w wypadku materiałów płytowych są to wartości wskaźnika zapalności i wskaźnika spalania, natomiast w wypadku materiałów posadzkowych jest to wartość krytycznej gęstości strumienia promieniowania cieplnego).
Rozróżnia się trzy stopnie palności:
  • I stopień palności – materiał niezapalny,
  • II stopień palności – materiał trudno zapalny,
  • III stopień palności – materiał łatwo zapalny;
Wskaźnik zapalności – wielkość charakteryzująca badany materiał pod względem zdolności do zapalenia się pod wpływem promieniowania cieplnego w określonych warunkach próby.
Wskaźnik spalania – wielkość charakteryzująca badany materiał pod względem ilości wydzielanego ciepła podczas rozkładu termicznego w określonych warunkach.

Krytyczna gęstość strumienia promieniowania cieplnego KSP – wyznaczona wg PN-B-02854 dla zmierzonego zasięgu płomienia (w wypadku materiałów rozprzestrzeniających płomień po upływie 30 min, przyjmuje się zasięg czoła płomienia po 30 min badania i oznacza się KSP-30).
Stopień rozprzestrzeniania się ogniaumowna klasyfikacja elementów budynku – ze względu na zachowywanie się badanej próbki w warunkach badania – obejmująca:

  • rozprzestrzenianie się płomieni po powierzchni lub wewnątrz próbki,
  • bezpłomieniowe spalanie (tlenie) lub rozkład termiczny próbki,
  • występowanie płonących kropli lub odpadów stałych.
Wyróżnia się 3 stopnie rozprzestrzeniania ognia przez elementy budynku:
  • stopień 1 – elementy nierozprzestrzeniające ognia,
  • stopień 2 – elementy słabo rozprzestrzeniające ogień,
  • stopień 3 – elementy silnie rozprzestrzeniające ogień.
Ogniotrwałośćcecha materiału polegająca na zachowaniu kształtu przy długotrwałym działaniu wysokiej temperatury; materiały dzielimy na:
  • ogniotrwałe – wytrzymujące długotrwałe działanie temp. przekraczającej +1580oC,
  • trudno topliwe – wytrzymujące długotrwałe działanie temp. od +1350 do +1580oC,
  • łatwo topliwe – wytrzymujące długotrwałe działanie temp. niższej od +1350oC.
Odporność ogniowa – zdolność do zachowania własności użytkowych konstrukcji lub elementu budynku, poddanego działaniu znormalizowanych warunków fizycznych, odwzorowujących przebieg pożaru; miarą odporności ogniowej jest czas tF [min] od początku badań do chwili osiągnięcia przez element poddany próbie jednego ze stanów granicznych: nośności, izolacyjności, szczelności:
*stan graniczny nośności ogniowej elementu – stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać swoją funkcję nośną z powodu jednej z niżej podanych przyczyn:

– zniszczenia mechanicznego lub utraty stateczności,

– przekroczenia granicznych wartości przemieszczeń lub odkształceń,

*stan graniczny izolacyjności ogniowej elementu – stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać funkcję oddzielającą z powodu przekroczenia wartości temperatury powierzchni nienagrzewanej,
*stan graniczny szczelności elementu – stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać funkcję oddzielającą z powodu pojawienia się na powierzchni nienagrzewanej płomieni lub wystąpienia w tym elemencie szczelin o rozwartości i długości przekraczających wielkości graniczne.
Tabela 1
Klasa odporności ogniowej wg PN-90/B-02851 norma obowiązkowa
Symbol charakteryzujący odporność ogniową
Klasa odporności ogniowej
Odporność ogniowa tF [min]
F0
przy tF<15
F0,25
Przy 15=/F<30
F0,5
Przy 30=/F<60
F1
Przy 60=/F<90
F1,5
Przy 90=/F<120
F2
Przy 120=/F<240
F4
Przy 240=/F
Klasa odporności ogniowej elementów budynków wg PN-B-02851: 1997 norma ustanowiona

Odporność ogniową ustala się na podstawie trzech podstawowych kryteriów dotyczących:

R – nośności ogniowej, E – szczelności ogniowej, I – izolacyjności ogniowej, oraz kryteriów uzupełniających stosowanych do niektórych rodzajów elementów budynków np.:
  • W – natężenia promieniowania (elementów przeszklonych),
  • M – odporności na oddziaływanie mechaniczne,
  • C – zdolności do samozamykania (np. klap dymowych),
  • S – dymoszczelności (np. drzwi i bram),
  • D (Tk) – skuteczności ogniowej; Tk – temp. krytyczna w [oC] (np. zabezpieczeń ogniochronnych konstrukcji).

    W zależności od zachowywania kryteriów odporności ogniowej w czasie wyrażonym w minutach przez jedną z poniższych liczb: 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 ustala się następujące klasy odporności ogniowej elementów budynków:

  • R – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nośne zachowują odporność ogniową, natomiast elementy nośne spełniające funkcje oddzielające nie zachowują szczelności i izolacyjności ogniowej;
  • RE – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nośne spełniające funkcje oddzielające zachowują nośność i szczelność ogniową, natomiast nie zachowują izolacyjności ogniowej;
  • REI – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nośne spełniające funkcje oddzielające zachowują nośność, szczelność i izolacyjność ogniową;
  • E – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność ogniową, natomiast nie zachowują izolacyjności ogniowej;
  • EI – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność i izolacyjność ogniową;
  • EW – klasa ta wyraża czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność oraz stanowią ochronę przed promieniowaniem cieplnym.
Klasa odporności ogniowej zamknięć otworów – zamknięcia są klasyfikowane w następujących klasach odporności ogniowej: EI, E i EW, określających spełnienie wymagań odnoszących się do: szczelności ogniowej (E), izolacyjności ogniowej (I), promieniowania (W). Miarą tych cech jest czas (wyrażony w minutach) od początku badania odporności ogniowej zamknięć do momentu osiągnięcia stanów granicznych: szczelności ogniowej (tE), izolacyjności ogniowej (tI) i promieniowania (tW)
Podręczny przenośny sprzęt gaśniczy

Zgodnie z obowiązującymi przepisami obiekty powinny być wyposażone w podręczny sprzęt gaśniczy i agregaty w zależności od stopnia zagrożenia wybuchem, kategorii zagrożenia pożarowego dla ludzi, wielkości obciążenia ogniowego oraz powierzchni.

Jedna jednostka sprzętu gaśniczego o masie środka gaśniczego 2 kg/2 dm3 powinna przypadać:
  • na każde 150 m2 powierzchni – w strefach pożarowych zaliczonych do kategorii ZL II i ZL V zagrożenia pożarowego dla ludzi oraz w strefach, w których występują pomieszczenia zagrożone wybuchem,
  • na każde 300 m2 powierzchni – w strefach pożarowych o obciążeniu ogniowym 500 MJ/m2 i wyższym oraz zaliczonych do kategorii ZL I i ZL III zagrożenia pożarowego dla ludzi,
  • na każde 500 m2 powierzchni – w pozostałych strefach pożarowych, z wyjątkiem stref zaliczonych do kategorii ZL IV zagrożenia pożarowego dla ludzi.
Bierna ochrona przeciwpożarowa

Bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe są instalowane, aby nie dopuścić do nadmiernego rozprzestrzeniania się pożaru. Zapobiegają one przechodzeniu ognia lub zbyt wysokiej temperatury z pomieszczeń ogarniętych pożarem do innych pomieszczeń w budynku, a w szczególności mają zabezpieczyć drogi ewakuacyjne. Zapewniają one również poprawne działanie instalacji, które pomimo pożaru powinny jeszcze przez jakiś czas działać (wentylacja, instalacja elektryczna zasilająca urządzenia gaśnicze i rozgłoszeniowe). W budynkach ochraniane przed ogniem i wysoką temperaturą są: konstrukcje stalowe, stropy, dachy, ściany, przeszklone ściany, drzwi ogniochronne, dylatacje, przewody wentylacyjne i oddymiające, przejścia instalacyjne z rur z tworzyw sztucznych, kanały kablowe, przejścia kablowe.

Gaśnice

W zależności od rodzaju środka gaśniczego, zawartego w gaśnicy, wyróżnia się następujące typy gaśnic:

  • gaśnice płynowe,
  • gaśnice pianowe,
  • gaśnice proszkowe,
  • gaśnice śniegowe CO2,
  • gaśnice halonowe.
Przy doborze sprzętu gaśniczego powinny obowiązywać następując zasady:
  • do gaszenia pożarów grupy A stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe,
  • do gaszenia pożarów grupy B stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe lub proszkowe,
  • do gaszenia pożarów grupy C stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe,
  • do gaszenia pożarów grupy D stosuje się gaśnice proszkowe przeznaczone do tego celu,
  • do gaszenia pożarów poszczególnych grup z indeksem E stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe lub proszkowe.
Czas działania gaśnicy jest to czas, w którym przy całkowicie otwartych zaworach środek gaśniczy wypływa z gaśnicy nieprzerwanie i ma niezmniejszoną skuteczność działania z właściwą skutecznością gaśniczą.

Czas, w którym czynnik napędowy wypływający z gaśnicy zawiera śladowe ilości środka gaśniczego, nie powinien być uwzględniany podczas określania czasu jej działania.

Tabela 2

Czas działania gaśnicy w zależności od wielkości napełnienia

Wielkość napełniania [kg] lub [dm3]
Minimalny czas działania [s]
do 3
6
od 3 do 6
9
od 6 do 10
12
powyżej 10
15
Środki gaśnicze
Istnieje 5 podstawowych grup środków gaśniczych:
  • woda,
  • piana gaśnicza,
  • proszki gaśnicze,
  • halony – ostatnio ze względu na ochronę środowiska są wycofywane z użycia,
  • gazy gaśnicze,
Nie wszystkie grupy środków gaśniczych są obecnie wykorzystywane w podręcznym sprzęcie gaśniczym.
Woda – stanowi nadal podstawowy środek gaśniczy, stosowany powszechnie i w znacznych ilościach przez straż pożarną, zwłaszcza podczas gaszenia pożarów materiałów stałych (pożary grupy A). Niskie koszty użycia wody i jej powszechna dostępność sprawiają, że jest ona nadal, mimo rozwoju nauki, techniki, a zwłaszcza przemysłu chemicznego najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym. Skuteczność gaśnicza wody w porównaniu z innymi środkami jest jednak niewielka, co powoduje, że trzeba jej użyć bardzo dużo, aby uzyskać pożądany efekt gaśniczy.
Piana – otrzymuje się ją, mieszając we właściwych proporcjach wodę, środek pianotwórczy i gaz (najczęściej powietrze). Stosowana jest do gaszenia pożarów grupy A i B. Z uwagi na stopień spienienia wyróżnia się trzy typy piany: ciężką (Ls do 20), średnią (Ls od 20 do 200) i lekką (Ls powyżej 200); każdy z tych typów określa tzw. liczba spienienia, wyrażająca stosunek ilości wytworzonej piany do ilości wodnego roztworu środka pianotwórczego, z którego ta piana powstała. Skuteczność gaszenia pianą jest zdecydowanie większa niż wodą, dzięki wytworzeniu warstwy izolacyjnej utrudniającej parowanie cieczy oraz przenikanie powietrza do palącego się materiału.
Proszki gaśnicze – są to odpowiednio spreparowane substancje chemiczne o działaniu inhibitującym reakcję spalania. W zależności od rodzaju zastosowanego składnika aktywnego przeznaczone są do bezpośredniego gaszenia wszystkich grup pożarów.
Gazy gaśnicze – przy normalnym ciśnieniu i temperaturach, jakie mogą występować przy pożarze, są niepalne, nie podtrzymują palenia i nie wchodzą w reakcje chemiczne z gaszonymi materiałami. Do grupy gazów gaśniczych zalicza się te gazy i pary, które są stosowane do zwalczania pożarów lub do zapobiegania zapaleniu się albo wybuchom palnych mieszanin gazowych lub gazowo-pyłowych.

W podręcznym sprzęcie gaśniczym stosowane są powszechnie dwa środki z grupy gazów gaśniczych: azot i dwutlenek węgla. Proces gaszenia polega na rozcieńczeniu gazów i obniżeniu stężenia tlenu w strefie spalania. Pozytywny efekt gaśniczy daje obniżenie stężenia tlenu poniżej 14%.

Do grupy gazów gaśniczych zalicza się również dwutlenek siarki, gazy spalinowe, parę wodną.

Zasady rozmieszczenia sprzętu gaśniczego
  1. Sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych – przy wejściach i na klatkach schodowych, przy przejściach i w korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczenia.
  2. W obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt należy umieszczać w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli warunki techniczne na to pozwalają.
  3. Oznakowanie miejsc usytuowania sprzętu powinno być zgodne z Polskimi Normami.
  4. Do sprzętu powinien być zapewniony dostęp szerokości co najmniej 1 m.
  5. Sprzęt należy umieszczać w miejscach nienarażonych na uszkodzenie mechaniczne oraz działanie ciepła (kotły, grzejniki).
  6. Odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niż 30 m.
 
 ZASADY WYPOSAŻENIA OBIEKTÓW W STAŁE I PÓŁSTAŁE URZĄDZENIA GAŚNICZE

Stosowanie stałych urządzeń gaśniczych, do których zalicza się stałe urządzenia gaśnicze wodne / tryskaczowe i zraszaczowe /, parowe, pianowe, gazowe i areozolowe, proszkowe jest wymagane w obiektach :

1/ handlowych i wystawowych :

a/ jednokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 10 000 m 2

b/ wielokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 2 500 m 2,

2/ gastronomicznych o liczbie miejsc powyżej 600,

3/ salach widowiskowych i zamkniętych obiektach sportowych o liczbie miejsc powyżej 3000,

4/ budynkach administracyjno – biurowych o wysokości powyżej 55 m,

5/ hotelach, hotelach robotniczych, internatach, domach studenckich i innych podobnych o wysokości ponad 55 m,

6/ archiwach wyznaczonych przez centralny organ administracji państwowe właściwy w sprawach archiwistyki,

7/ muzeach oraz zabytkach budowlanych wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków, w uzgodnieniu z Komendantem Głównym PSP,

8/ ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o znaczeniu krajowym,

9/ garażach podziemnych o liczbie stanowisk powyżej 100 lub o więcej niż jednej kondygnacji podziemnej.