Wstęp
W chwili obecnej w Polsce zagadnienia związane z wymaganiami stawianymi sprzętowi chroniącemu przed upadkiem z wysokości i metodami jego badań oraz podstawowymi zasadami użytkowania zawarte są w następujących Polskich Normach: PN-EN 353-1:2005 [1], PN-EN 353-2:2005 [2], PN-EN 354:2006 [3], PN-EN 355:2005 [4], PN-EN 360:2005 [5], PN-EN 361:2005 [6], PN-EN 362:2006 [7], PN-EN 363:2005 [8], PN-EN 795:1999 [9], PN-EN 358:2002 [10].
Systemy, w które jest zestawiany indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości można podzielić na dwa podstawowe rodzaje:
• powstrzymujące spadanie z wysokości,
• uniemożliwiające rozpoczęcie spadania z wysokości.
Z uwagi na zakres ochrony sprzęt powyższy można dodatkowo dzielić na:
-środki ochrony zbiorowej
-środki ochrony indywidualnej
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, aby prawidłowo spełniał swoje funkcje, musi być odpowiednio dobrany do stanowiska, na którym jest stosowany.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z dnia 19 marca 2003 r.)
§ 6. 1. Do zabezpieczeń stanowisk pracy na wysokości, przed upadkiem z wysokości, należy stosować
środki ochrony zbiorowej, w szczególności balustrady, o których mowa w § 15 ust. 2, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa.
2. Stosowanie środków ochrony indywidualnej, w szczególności takich jak szelki bezpieczeństwa, jest
dopuszczalne, gdy nie ma możliwości stosowania środków ochrony zbiorowej.
§ 7. 1. Osoba wykonująca roboty w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub dachu o nachyleniu do 20%, jest obowiązana posiadać odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości, o których mowa w § 6.
§ 15. 1. Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane nad poziomem terenu powyżej 1 m,
zabezpiecza się balustradą.
§ 15. 2. Balustrada, o której mowa w ust. 1, składa się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m. Wolna przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości.
§ 15. 3. W przypadku rusztowań systemowych dopuszcza się umieszczanie poręczy ochronnej na
wysokości 1 m.
§ 40. 3. Krawędzie stropów nieobudowanych ścianami należy zabezpieczyć balustradami, o których mowa w § 15 ust. 2.
§ 115. 4. W przypadku odsunięcia rusztowania od ściany ponad 0,2 m należy stosować balustrady, o
których mowa w § 15 ust. 2, od strony tej ściany
Środki ochrony zbiorowej (materiał na podstawie wydawnictwa PIP, zdjęcia ASSECURO©)
Balustrady
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych podstawowym środkiem ochrony zbiorowej są balustrady. Należy je stosować podczas zabezpieczania stanowisk pracy, dróg komunikacyjnych, krawędzi oraz otworów w ścianach i stropach, a także do ogrodzenia stref niebezpiecznych, wykopów, dołów na wapno itp.
Balustrada składa się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej
na wysokości 1,1 m. Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się
w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości.
Przywołane rozporządzenie definiuje jedynie gabaryty balustrady, nie wspominając o wymaganiach
wytrzymałościowych. Wymagania te określa norma PN-EN 13374 (Tymczasowe systemy
zabezpieczeń na krawędzi budynków – Opis techniczny wyrobu, metody badań), zgodnie z którą
wielu producentów zabezpieczeń projektuje swe rozwiązania. Oczywiście nie jest ona obowiązkowa,
lecz stosowanie rozwiązań zgodnych z nią jest najprostszym sposobem wykazania, iż zabezpieczenie
takie jest odpowiednie.
Norma ta definiuje kilka klas tymczasowych zabezpieczeń krawędzi oraz wymagania i warunki
badań. Klasa urządzenia zależy od pochylenia terenu oraz wysokości upadku.
KLASA A
System odporny na statyczne obciążenia stanowiący zabezpieczenie osób opierających się o system albo używających systemu jako pochwytu podczas przechodzenia wzdłuż niego. Stanowi zabezpieczenie osoby, która porusza się lub upada w kierunku zabezpieczenia.
KLASA B
System odporny na statyczne i dynamiczne obciążenia, powstrzymujący spadanie osoby zsuwającej się po powierzchni pochyłej.
KLASA C
System odporny na wysokie obciążenia dynamiczne osób spadających na stromych powierzchniach. Powinien on nie tylko hamować, lecz także amortyzować siłę upadku.
Minimalne wymagania dotyczące budowy systemów zgodnych z normą są oczywiście zbliżone do wymagań stawianych balustradom w rozporządzeniu. System zabezpieczający powinien składać się minimum z barierki górnej, pośredniej lub innego zabezpieczenia przestrzeni wolnej oraz powinien umożliwiać dołączenie deski krawężnikowej. Przestrzeń pomiędzy słupkami może być wypełniona np. siatką bezpieczeństwa zgodną z normą PN-EN1263 lub sztywną siatką stalową. Oczywiście należy
spełnić wszystkie wymagania wytrzymałościowe normy, a nie tylko gabarytowe. Oprócz wypełnienia przestrzeni pomiędzy słupkami, systemy różnią się głównie ze względu na typ mocowania słupków. Najczęściej stosowane są:
system szczękowy – zyskujący coraz większą popularność ze względu na szybkość i łatwość instalacji
system kotwiony do podłoża;
system z przeciwwagą;
system mocowany do półek dwuteownika;
system mocowany do słupów i elewacji.
Dzięki zastosowaniu kotwienia do innego elementu niż strop (ściana, słup, belka dwuteownika)
oraz wysunięciu bariery poza obrys budynku, mamy możliwość pracy z pełnym dostępem do
krawędzi (np. wykonanie obróbki blacharskiej na dachu).
Specjalnego typu ochronę w postaci balustrady mogą również stanowić rusztowania ochronne
stawiane w celu zabezpieczenia pracy, a nie jako środek dostępu.
Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań czyni pracę nie tylko bezpieczniejszą, lecz również umożliwia
wykonanie jej szybko i sprawnie, a sam montaż czyni jak najmniej uciążliwym.
Fot. System szczękowy mocowania barierek
Siatki bezpieczeństwa
Siatki bezpieczeństwa stanowią następną, coraz bardziej popularną ochronę zbiorową. W wielu
przypadkach ich zastosowanie stanowi najlepszy sposób zabezpieczenia pracy na wysokości.
Wykonywane są zgodnie z normą PN-EN 1263-1, a wskazówki dotyczące instalacji zawarto w normie
PN-EN 1263-2. Siatki bezpieczeństwa produkowane są z polipropylenu lub poliestru, głównie z siatek o oczkach 100 mm wykonanych z linek o grubości 4-5 mm. Dodatkowo posiadają linę graniczną, za pomocą której siatka mocowana jest do konstrukcji. Ze względu na sposób wykorzystania norma rozgranicza następujące typy siatek:
Typ S: poziome siatki bezpieczeństwa
Stosowane głównie w zabezpieczeniu prac na konstrukcjach hal oraz otworów w stropach budynków. Aby spełnić wymagania normy, siatka taka powinna mieć minimalną powierzchnię 35 m2 oraz najmniejszy bok większy niż 5 m. Powstrzymuje ona upadek nawet z wysokości 6 m, lecz należy pamiętać, iż powinna być ona umieszczona jak najwyżej, aby minimalizować nie tylko skutki, lecz również długość spadania. Podczas doboru siatek należy kalkulować także przestrzeń pod siatką potrzebną do powstrzymania upadku (ugięcie siatki). Siatki zwykle przywiązywane są do belek konstrukcyjnych linami o odpowiedniej wytrzymałości (30 kN), lub mocowane za pomocą specjalnych uchwytów. Jedynym warunkiem jest, że punkt mocowania powinien być rozmieszczony nie rzadziej niż co 2,5 m oraz móc przenieść obciążenie 6 kN. Siatki mogą być ze sobą łączone za pomocą lin o wytrzymałości 7,5 kN.
Fot. (u dołu) Siatka pozioma typu S
Typ T: Siatki poziome mocowane do wsporników
Wykorzystywane w powstrzymywaniu spadania podczas pracy przy krawędziach budynków. Najważniejszym
ich celem jest zabezpieczenie pracy podczas zbrojenia i deskowania na najwyższych kondygnacjach
budynku (czyli tam, gdzie nie można jeszcze zainstalować balustrady). Przy szerokości wsporników
3 m powstrzymują upadek nawet z wysokości 6 m, dlatego mocowane są zwykle do stropu lub elewacji
na niższej kondygnacji, czyli tam gdzie beton uzyskał już wystarczającą wytrzymałość. Ze względu na wysoki
koszt konstrukcji wsporczej dobór tego rozwiązania powinien odbywać się jak najwcześniej, aby już na
etapie projektowania uwzględnić to rozwiązanie w informacji BIOZ i budżecie inwestycji.
Fot. Siatki typu T (zdjęcie po prawej)
Typ V: Siatki mocowane do wsporników typu „szubienica” (zdjęcie u dołu)
Spełniają podobne zadania i wymogi jak siatki mocowane na wspornikach typu T. Zwykle zamocowanie
konstrukcji odbywa się do stropów dwóch niższych kondygnacji, a dzięki swojej budowie
mogą wystawać ponad najwyższą elewację.
Typ U: Siatki pionowe stanowiące zabezpieczenie krawędzi
Siatki te wykorzystywane są do zabezpieczenia krawędzi zgodnie z normą PN-EN13374. Mocowane
są do specjalnie zaprojektowanych słupków lub ograniczają (wypełniają) całą wolną przestrzeń
elewacji lub rusztowania.
