Podział ze względu na kształt zarysu:

a) gwinty trójkątne

b) gwinty trapezowe symetryczne

c) gwinty trapezowe niesymetryczne

d) gwinty rurowe

e) gwinty okrągłe

Podział ze względu na rodzaj wymiaru:

a) gwinty zewnętrzne

b) gwinty wewnętrzne

Ze względu na kierunek obrotu

a) gwinty prawe

b) gwinty lewe

Ze względu na jednostkę miary

a) gwinty calowe

b) gwinty metryczne

Ze względu na stosunek podziałki do średnicy

a) gwinty zwykłe – o wartości skoku dla danej średnicy zgodnej z Polską Normą

b) gwinty drobnozwojne – o wartości skoku dla danej średnicy mniejszej niż dla gwintu zwykłego

c) gwinty grubozwojne – o wartości skoku dla danej średnicy większej niż dla gwintu zwykłego

Gwint metryczny

 Podstawowy gwint o zarysie trójkątnym, znormalizowany w PN-70/M-02013 dla średnic w zakresie 1-600 mm, oraz w PN-74/M-02012 dla średnic 0,25-0,9 mm. Gwint ten jest stosowany głównie w połączeniach spoczynkowych. Jego zaletą jest niski koszt wykonania, duża wytrzymałość oraz duża tolerancja niedokładności obróbki, wadą natomiast niedokładne osiowanie i niska sprawność

 Gwint trapezowy symetryczny

 Gwinty te stosuje się tam, gdzie wymagane jest przenoszenie dużych obciążeń w obu kierunkach (śruby pociągowe obrabiarek, imadła równoległe) oraz przy obciążeniach jednokierunkowych i małych prędkościach ruchu (śruby podnośników). Charakteryzuje się wysoką wytrzymałością i dużą sprawnością.

Gwint rurowy walcowy 

Oznaczenia gwintów

Łączenie rur na gwint

Podczas montażu instalacji wodociągowej na rurach stalowych ocynkowanych wykonuje się

dwa typy połączeń gwintowanych tj. na gwint krótki i na gwint długi.

Rys. 50. Połączenie rur wodociągowych: a) na gwint krótki z określeniem długości gwintowania Lu b) na gwint

długi z określeniem długości gwintowania L, 1 – przeciwnakrętka, 2 – złączka  typu mufka

Połączenie na gwint krótki wykonywane jest, gdy można obracać jedną z łączonych rur. Z kolei połączenie na gwint długi wykonywane jest, gdy nie ma możliwości obrotu jednej z łączonych rur, np. gdy trzeba połączyć piony z poziomami. W praktyce ten typ połączenia został obecnie wycofany na poczet złączek śrubunkowych. To czy dane połączenie jest prawidłowo wykonane zależy od jego szczelności, która stanowi jakość połączenia. Materiałem uszczelniającym w połączeniach gwintowanych jest włókno konopne i pasta uszczelniająca. To w jaki sposób zostanie nawinięty materiał uszczelniający na gwint decyduje o prawidłowym uszczelnieniu. Sposób nawinięcia uszczelniacza na gwint

przedstawia poniższy rysunek.

Uszczelnianie gwintów

Pasty i włókna uszczelniające

Na rynku sprzedawane są głównie włókna konopne w kolorze jasno-szarym do żółtawo-zielonego. Włókna lniane są rzadkością, mają złoty kolor i nie posiadają zdrewniałych fragmentów łodyg. Włókna sprzedawane są w warkoczach, motkach lub na szpulach z dozownikiem. Pakuły nawinięte na szpule i motki są wyższej jakości, mają dłuższe włókna i dają się wykorzystać w całości.

Pakuły po wpływem wilgoci dość szybko gniją, dlatego w połączeniach gwintowych stosowane są razem z pastami uszczelniającymi. Pasty mają złożony skład, zawierają specjalne środki impregnujące, oleje i stabilizatory, dzięki czemu mogą pracować w wysokich temperaturach i wolno ulegają starzeniu. Występują w tubach i puszkach, często są sprzedawane łącznie z pakułami jako zestaw uszczelniający. W kraju mamy obecnie kilkunastu producentów past (zob. tabela). Nie wszystkie produkty są wysokiej jakości, część stanowi tylko udane imitacje znanych i cenionych firm. Dobra pasta jest stabilna, nie rozpuszcza się w wodzie, nie ulega rozwarstwieniu na frakcję stałą i oleistą, ma delikatny zapach i nie brudzi rąk (łatwo ją zmyć). Pasty w zależności od składu mają różne zastosowanie , należy na to zwrócić uwagę przy zakupie.

Fot. Włókna konopne po lewej w warkoczu, po prawej – na szpuli z dozownikiem.

Fot. Włókna lniane

TABELA 1 Pasty uszczelniające

Nazwa pasty Producent	Maksymalna odp. Na temperaturę	zastosowanie	opakowania	zdjęcie
Gebatout 2 firmy GEB	DO +135°C	Inst. wody zimnej ciepłej c.o. i gazu	Tuba 50 i 125 ml, pudełko 200 i 500gi
GBT firmy GEB	Po wyschnięciu do + 210°C	Pasta uszczelniającą do instalacji wodnych i parowych	pudełko 600 g
GB1 firmy BISAN	Do +135°C	Inst. wody zimnej ciepłej c.o. i gazu	Tuba 100 i 250 g, pudełko 200 i 400g
AGAM Firmy AGAM	?	do połączeń gwintowych w instalacjach wodnych, parowych, C.O., sprężonego powietrza.	Tuba 65 i 225g, puszka 150, 300 i 500g
SPATEX Firmy GEB	Od -20 do +100°C	Instalacje do produktów ropopochodnych, rozpuszczalników chlorowych, rozcieńczonych kwasów i ich roztworów	Tuba 125ml
UNIPAK Firmy UNIPAK		do uszczelniania połączeń gwintowych w instalacjach wody pitnej, CWU, CO, niskociśnieniowych instalacjach pary wodnej	Kolor ciemno-szary Tuba 65g, 250g, pudełko 360g, wiaderko 4kg
MULTIPAK Firmy UNIPAK	Od -15°C	do uszczelniania połączeń gwintowych w instalacjach gazowych, wody pitnej, CWU, CO, instalacjach pary wodnej, sprężonego powietrza	Kolor jasno-szary Tuba 50g, 200g, pudełko 300g
PAKOL Firmy UNIPAK	Max +80°C	do uszczelniania instalacji olejowych, benzynowych, olejów napędowych	Ciekła brunatno-czerwona Opak. 250 ml i 1000 ml
LENPAK Firmy SKIDOL	Do +140°C	do gwintów w instalacjach wodnych, C.O. oraz ciśnieniowo-powietrznych	Tuby 65 i 250g, oraz puszka 360g, zapach migdałowy kolor biały
Amasan Firmy ARMACK	Od -30 do +130°C	Stosowana w instalacjach wodnych, centralnego ogrzewania, wodno-kanalizacyjnych oraz ciśnieniowo-powietrznych	Tuba 200g, Pudełko 150, 300 i 500g
Neo fermit Firmy ARMACK	Gaz -20 do +70°C, Woda do 95°C i 16 bar, c.o. do +135°C i 7bar	stosowana jest w instalacjach ciepłej i zimnej wody pitnej oraz gazowych i centralnego ogrzewania	TUBA 90, 150, 325G puszka 450 i 800g
Nazar firmy NAZAR	OD -30 D0 +130°C	Do instalacji wodnych, wodociągowych, gazowych, CO, ciśnieniowo – powietrznych	TUBA 75G, PUSZKI 150, 300 I 500 G

Technika uszczelniania pakułami – wymaga nawijania włókien zgodnie z kierunkiem skręcania. Gwinty prawe podwijamy  w prawą stronę,  gwinty lewe – w lewą stronę. Gwinty cylindryczne na złączkach mosiężnych, zaworach, dla lepszego przywierania włókien dobrze jest przetrzeć ostrym brzeszczotem, lub specjalnym narzędziem, tzw. krzesakiem. Włókna nie będą się wtedy obracać podczas nakręcania łącznika. Pastę uszczelniającą nakładamy dwukrotnie; pierwszy raz na goły gwint, drugi raz na nawinięte pakuły. Powoduje to nawilżenie pakuł w całej objętości zapewniając najlepszą szczelność. Łącznik po dokręceniu można poprawiać (cofać) w granicach pół obrotu bez ryzyka rozszczelnienia złącza.

Taśmy teflonowe

                Dostępny  jest w kolorze białym w postaci taśm o różnej szerokości, grubości i gęstości.  Teflon jest jednym z niewielu materiałów nie wchodzącym w reakcję z wodą i nie zmieniającym  jej smaku. Nadaje się szczególnie do połączeń gwintowych cylindrycznych, wykonanych z tworzyw sztucznych. W połączeniach rur stalowych wymaga bardzo dokładnego oczyszczenia gwintu z resztek wiórów, piasku i innych zanieczyszczeń mechanicznych. W czasie skręcania nie wolno też cofać łącznika (np. w celu poprawy jego ustawienia), gdyż powoduje to przerwanie delikatnej taśmy teflonowej i rozszczelnienie złącza. Taśmy teflonowe wytrzymują szeroki zakres temperatur, zachowując elastyczność i stabilność od -260 do +260°C.  Ciśnienie panujące w instalacji nie powinno przekraczać 15 bar, ale możemy na rynku znaleźć taśmy wytrzymujące nawet 100 bar.

            Taśmy o mniejszej gęstości mają zastosowanie w instalacjach wody zimnej, ciepłej i co.,  wysokiej gęstości w instalacjach gazowych.

            Większość producentów taśm teflonowych oznacza swoje produkty różnymi kolorami. Można spotkać opakowania w kolorze białym, żółtym, zielonym, niebieskim czy czerwonym.  Kolor w tym wypadku ma niewiele wspólnego z przeznaczeniem taśmy (np. żółty nie zawsze oznacza taśmy do instalacji gazowych, taśma taka powinna posiadać na opakowaniu oznaczenie HD „high density” – wysoka gęstość).

Wymagania dla taśm teflonowych określa obecnie norma PN-EN-751-3:2005 „Materiały uszczelniające do metalowych połączeń gwintowych będące w kontakcie z gazami 1., 2. i 3. rodziny oraz gorącą wodą — Część 3: Niespiekane taśmy PTFE”. Norma omawia wymagania i badania dotyczące niespiekanych taśm PTFE stosowanych do metalowych połączeń gwintowych będących w kontakcie z gazami palnymi 1., 2. i 3. rodziny oraz gorącą wodą instalacji grzewczych.

TABELA 2 Taśmy teflonowe

Technika uszczelniania taśmą teflonową

Taśmę teflonową nawijamy zawsze zgodnie z kierunkiem wkręcania łącznika, mocno wciskając ją w rowki gwintu. Ilość taśmy  zależy od średnicy rury i jakości samego gwintu. Gwinty na rurach i łącznikach małej średnicy, do 1” mają zwykle luz rzędu 0,2-0,4 mm, większych średnic – nawet do 0,8mm, tym samym ilość taśmy (ilość nawiniętych zwojów) będzie w dużej mierze zależała od jej grubości.  Generalnie do małych średnic rur zalecam stosować taśmy grubości 0,1mm i szerokości 12mm, przy średnicach  ≥ 1” lepsza będzie taśma 0,2mm o szerokości 19mm. Taśmy o grubości 0,075mm nadają się tylko do gwintów tworzywowych drobnozwojnych.

Fot. Uszczelnianie gwintu taśmą teflonową

Fot. Po nawinięciu odpowiedniej ilości taśmę należy urwać i koniec przygładzić.

NICI USZCZELNIAJĄCE

                Stanowią alternatywę dla taśmy teflonowej, w dalszym ciągu mało znaną, ale coraz chętniej  stosowaną przez monterów.  Wykonywane są z teflonu (P.T.F.E) lub poliamidu (PA), w formie wielowłóknowej nitki w kolorze białym, nawiniętej na szpulę. Nadają się do uszczelniania  gwintów stożkowych i cylindrycznych do 6” w instalacjach wody pitnej, co, gazu i sprężonego powietrza. Nici z teflonu są bardziej odporne na temperaturę, nawet do 240 °C, mogą być więc stosowane także w instalacjach parowych.  Nici poliamidowe wytrzymują do 130°C, ale mają większą wytrzymałość na zerwanie.

Sposób użycia

Nici należy nawijać na gwint oczyszczony . Nawijanie rozpoczynamy od końca gwintu dokładnie wypełniając jego rowki, koniec nici ucinamy dołączonym do opakowania ostrzem i przygładzamy na gwincie. Łącznik na gwincie można pozycjonować, ale nie więcej niż o 45° obrotu.

Tabela. Zalecana ilość nici Loctite 55 w zależności od średnicy rury (opakowanie o długości 150m)

*Gwinty z tworzyw sztucznych wymagają średnio 2x więcej nici.

Fot. Uszczelnianie gwintu nicią poliamidową.

TABELA  Nici uszczelniające

ŻYWICE BEZTLENOWE

                Zwane też pastami anaerobowymi to półpłynne masy uszczelniające polimeryzujące w warunkach braku dostępu powietrza. Czas polimeryzacji zależy od wielu czynników, między innymi: temperatury, grubości warstwy, rodzaju podłoża i może wynosić od kilkudziesięciu minut do nawet 72 godzin. Najszybciej proces polimeryzacji zachodzi w podwyższonej temperaturze w złączach metalowych, przy czym jony metalu są katalizatorem reakcji. Najbardziej aktywne metale to żelazo, stal i nikiel, nieco słabiej polimeryzacja zachodzi w złączach wykonanych z mosiądzu i brązu.  Proces utwardzania żywic anaerobowych znacznie spowalnia w temperaturach poniżej 10°C, a całkowicie zanika w temperaturach <5°C, dlatego uszczelnianie instalacji w warunkach zimowych jest wątpliwe. W temperaturach pokojowych żywica polimeryzuje już po 15 minutach zapewniając całkowitą szczelność złącza gwintowego po 24 godzinach.  Maksymalna grubość warstwy żywicy na gwincie nie może być większa niż 0,8 mm.  W większych szczelinach większość żywic nie chce polimeryzować, co ogranicza ich stosowanie do rur średnicy do 2”. UWAGA! - pasty anaerobowe nie nadają się gwintów z tworzyw sztucznych.

Zasada stosowania

            Żywicę anaerobową nakładamy na oczyszczony, odtłuszczony i suchy gwint za pomocą aplikatora. Zaleca się nakładać żywicę tylko na cztery rowki gwintu rury pozostawiając przy tym dwa pierwsze rowki wolne. Podczas wkręcania łącznika żywica jest samoistnie rozprowadzana po całym gwincie. Nadmiar żywicy można usunąć suchą ściereczką. Gwint w trakcie montażu do czasu związania żywicy można dowolnie pozycjonować.

              Tabela. ŻYWICE ANAEROBOWE