Opady i ich charakterystyka

Czynniki wpływające na wielkość opadów

Na wielkość opadów mają wpływ następujące czynniki:

– ciśnienie atmosferyczne i związane z nim krążenie powietrza – większe opady są związane z układami niskiego ciśnienia

– odległość od zbiorników wodnych – opady maleją w miarę oddalania się od morza

– wysokość nad poziomem morza – im wyżej tym większe opady – zależność ta występuje jednak tylko do pewnej wysokości; potem opady zaczynają się zmniejszać. Zjawisko to nazywamy inwersją opadową

– ukształtowanie powierzchni – stoki dowietrzne otrzymują z reguły większe opady niż zawietrzne, małe opady występują w kotlinach śródgórskich (cień opadowy)

– prądy morskie – wybrzeża wzdłuż których płyną ciepłe prądy morskie cechują się dużymi opadami, a te wzdłuż których płyną zimne prądy morskie są bardzo suche. Wynika to z występowania w tych miejscach inwersji termicznej (im wyżej tym jest cieplej), a tym samym braku warunków do wznoszenia i adiabatycznego ochładzania się powietrza. Cechą charakterystyczną tych wybrzeży są bardzo częste mgły. Występują tam pustynie nadbrzeżne (zwane mglistymi) np.: Atacama w Ameryce Pd. czy Namib w Afryce

Opady w Polsce

Rozkład opadów w Polsce jest związany z ukształtowaniem powierzchni oraz z odległością od morza. Wilgotne powietrze napływa do nas od strony zachodniej, a najczęściej od północnego-zachodu (latem także z południa – bardzo wilgotne niże znad Morza Śródziemnego (tzw. niże genueńskie) powodujące intensywne opady na południu Polski). Powoduje to, że większe opady występują na zachodnich i północno-zachodnich stokach wzniesień, natomiast stoki południowe i południowo-wschodnie leżą w cieniu opadowym (cieniem opadowym nazywamy obszary położone po zawietrznej stronie wzniesień). Na terenie Niżu Polskiego spada rocznie 500-600 mm opadów. Najmniejsze opady występują we wschodniej Wielkopolsce, na Kujawach i na pn-zach Mazowszu. Obszary te leżą w cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego i otrzymują rocznie poniżej 500mm opadów, a skrajnych wypadkach nawet około 450 mm. Obszary Pojezierzy Mazurskiego i Pomorskiego otrzymują 600-700 mm opadów. Jest to związane z wymuszoną konwekcją powietrza polarno-morskiego na stokach wzniesień morenowych pojezierzy. Również podobna jest geneza wyższych opadów w pasie wyżyn, gdzie sięgają one do 800 mm. Północna i zachodnia część Kotliny Sandomierskiej otrzymuje już mniejsze opady (500-600mm) – jest to cień opadowy Gór Świętokrzyskich. Najwyższe opady notuje się oczywiście w górach, gdzie opady przekraczają 1200-1500 mm, a na Kasprowym Wierchu nawet ponad 1900mm.

W rocznym rozkładzie opadów widać wyraźnie przewagę opadów letnich. W miarę wzrostu kontynentalizmu klimatu (w kierunku wschodnim) zwiększa się przewaga opadów letnich nad zimowymi.

Rekordy związane z opadami w Polsce

Największe opady roczne w niektórch miejscach w Polsce
Miejsce	Rok	Suma opadów
Dolina Pięciu Stawów	2001	2770 mm
Hala Gąsienicowa	2001	2628 mm
Kasprowy Wierch	1982	2599 mm
Bielsko-Biała	1997	1156 mm
Kraków	1974	874 mm
Olsztyn	1978	855 mm
Wrocław	1977	776 mm
Poznań	1981	695 mm
Warszawa	1974	686 mm

Najmniejsze opady roczne w niektórch miejscach w Polsce
Miejsce	Rok	Suma opadów
Poznań	1982	275 mm
Zamość	1982	301 mm
Koło	1989	307 mm
Chojnice	1982	310 mm
Warszawa	1976	347 mm
Szczecin	1982	349 mm
Wrocław	1991	381 mm
Olsztyn	1982	403 mm
Bielsko-Biała	1993	739 mm

Opady	Miejsce	Wysokość	Data
Największe w ciągu miesiąca	Dolina 5 Stawów, Tatry	806,0 mm	lipiec 1980
Największe w ciągu 5 dni	Kamienica, Dolnośląskie	482,2 mm	04-08.07.1997
Największe w ciągu doby	Hala Gąsienicowa, Tatry	300,0 mm	30.06.1973
Największe w ciągu doby	Witów, Małopolskie	285,0 mm	16.07.1934

Rozmieszczenie opadów na świecie

Rozmieszczenie opadów na kuli ziemskiej ma dość ścisły związek z szerokością geograficzną. Zależność ta jest efektem południkowego zróżnicowania układów ciśnienia atmosferycznego, które determinując krążenie poziome i pionowe powietrza w troposferze, wpływa też w zasadniczy sposób na wielkość opadów.

W strefie równikowej występuje intensywna konwekcja termiczna (w miedzyzwrotnikowej strefie zbieżności) determinująca występowanie prawie codziennych popołudniowych deszczów zwanych zenitalnymi, gdyż strefa ich największej intensywności przemieszcza się wraz z zenitalnym górowaniem Słońca. Roczna suma opadów sięga 3000-7000mm.

W klimacie podrównikowym występują także opady typu zenitalnego, ale można wyróżnić wyraźne pory suche i deszczowe. Ich ilość i długość trwania zmienia się w miarę zbliżania się do zwrotników: im bliżej zwrotnika tym pora sucha jest dłuższa, a opady są mniejsze (500-2000mm).

W strefie zwrotnikowej suchej opady mają charakter najczęściej epizodyczny. Jeżeli opad wystąpi to jest krótkotrwały, ale intensywny. Wynika to z panującej w tej strefie wyżowej pogodzie i inwersji termicznej. Roczna suma opadów wynosi od kilku do 250 mm

W strefie zwrotnikowej monsunowej opady związane są z monsunem letnim, który przynosi w niektórych miejscach nawet ponad 10 000mm opadów. Podczas monsunu zimowego mamy do czynienia z porą suchą.

W klimacie podzwrotnikowym morskim (śródziemnomorskim) opady występują głównie w półroczu chłodnym (przesuwają się nad ten obszar układy niżowe frontu polarnego lato jest suche ze względu na utrzymywanie się przesuniętych ku biegunom wyżów zwrotnikowych. Opady w ciągu roku wynoszą 500-1500mm

W strefie umiarkowanej wielkość opadów jest bardzo zróżnicowana: od ponad 1000 mm w klimatach morskich do 250 mm w kontynentalnych typach klimatu. W klimatach morskich opady występują przez cały rok z maksimum w półroczu jesienno-zimowym, a w klimatach kontynentalnych dominują opady letnie, związane z konwekcją termiczną.

W strefie okołobiegunowej opady są niewielkie (poniżej 250 mm), jest to efekt małej wilgotności bezwzględnej powietrza i utrzymujących się układów wysokiego ciśnienia.

Rekordy opadowe na świecie

Zjawisko	Kraj	Miejsce	Pomiar	Data
Największe średnie roczne	Indie	Czerapuńdżi	11872 mm	–
Największe średnie roczne	Kolumbia	Tutunendo	11770 mm	–
Najmniejsze średnie roczne	–	Sahara	0,0 mm	–
Najmniejsze średnie roczne	Chile	Arica	0,7 mm	–
Największe w ciągu roku	Indie	Czerapuńdżi	26461 mm	1860-1861
Największe w ciągu miesiąca	Indie	Czerapuńdżi	9300 mm	czerwiec 1861
Największe w ciągu 10 dni	Reunion	Ocean Indyjski	5608 mm	23/28.01.1980
Największe w ciągu 24 godzin	Reunion	Ocean Indyjski	1870 mm	15-16.03.1952
Największe w ciągu 20 minut	Rumunia	Curtea-de-Arges	205 mm	07.07.1889
Największe roczne śniegu	USA	Wulkan Mount Rainier	31,102 m	1971-1972
Największe dzienne śniegu	USA	Silver Lake	1,930 m	14/15.04.1921
Największa waga gradu	Bangladesz	Gopalgani	1 kg	14.04.1986