Zawory zwrotne
Zapewniają jednokierunkowy przepływ wody w instalacji, pełniąc rolę podobną do bramki w układzie logicznym. Zastosowanie:
– za pompą, hydroforem po stronie tłocznej w celu zapobieżenia cofania się wody
– na dopływie wody do budynku w celu ochrony wodociągu przed wtórnym zanieczyszczeniem (tzw. zawory antyskażeniowe)
– przed urządzeniami dla wymuszenia kierunku przepływu wody
Zawory zwrotne ze względu na budowę i zasadę działania możemy podzielić na:
– grzybkowe – z zamknięciem w postaci gumowego lub mosiężnego grzybka przylegającego szczelnie do gniazda
– klapowe – z jedną lub kilkoma klapami zamocowanymi luźno na zawiasie lub ze sprężyną zwrotną
– kulowe z tworzywową lub metalowa kulą zamykającą gniazdo.
Zawory zwrotne mogą mieć figurę prostą lub kątową, korpus wykonany z żeliwa ciągliwego, mosiądzu lub staliwa. Z uwagi na sposób montażu mogą się dalej dzielić na gwintowe, kołnierzowe, lutowane i spawane. Osobna grupę stanowią zawory zwrotne miedzykołnierzowe mocowane pomiędzy dwoma flanszami kołnierzy. Rozwiązanie takie pozwala zaoszczędzić przestrzeń (zob. ostatni rys w tabeli).
 |
Zawór zwrotny w śrubunku wodomierzowym |
 |
Zawór zwrotny z filtrem siatkowym |
 |
Zawory zwrotne grzybkowe o figurze prostej. Strzałka na korpusie pokazuje kierunek przepływu. |
  |
Typowy zawór zwrotny mosiężny z membraną z tworzywa sztucznego i sprężyna powrotną |
|
Zawór zwrotny kołnierzowy grzybkowy |
 |
Zawór zwrotny kulowy kołnierzowy |
 |
Zawór zwrotny klapowy kołnierzowy, z klapą na wahaczu |
 |
Zawór zwrotny motylkowy międzykołnierzowy, posiada dwudzielna klapę z miedzi otwierającą się jak skrzydła motyla. Może pracować w wysokich temperaturach dlatego nadaje sie też do systemów grzewczych. |
Mieszacze termostatyczne
W instalacji c.w.u. mieszacz ma za zadanie zapewnić optymalną temperaturę ciepłej wody w punkcie czerpalnym.
Budowa mieszaczy
Typowy mieszacz termostatyczny jest armaturą trzydrogową, dwa króćce przyłączeniowe służą do doprowadzenia wody ciepłej i zimnej, a trzeci – do odprowadzenia wody zmieszanej. Większość mieszaczy wymaga doprowadzenia wody ciepłej z lewej strony a wody zimnej z prawej, tak, jak w przypadku baterii czerpalnej. Z uwagi na najczęściej symetryczne wykonanie mieszaczy podejścia są opisane (np. C – cold woda zimna, H – hot woda gorąca) lub posiadają barwne oznaczenia , czerwony – woda gorąca, niebieski – woda zimna. Króciec wody zmieszanej może nie mieć opisu albo posiadać napis „mix”. Oznakowanie takie jest bardzo ważne i należy go bezwzględnie przestrzegać , odwrotne podpięcie mieszacza spowoduje jego nieprawidłowe działanie. Wewnątrz mieszacza znajduje się głowica termostatyczna wyposażoną w czujnik termiczny połączony z tłokiem zaworowym. Ruch tłoka wywołany rozszerzaniem i kurczeniem się czujnika termostatycznego steruje stopniem otwarcia dopływu wody zimnej i ciepłej. Zasada działania mieszacza jest następująca: po otwarciu punktu czerpalnego mieszacz w pierwszej kolejności otwiera dopływ tylko wody gorącej, następuje szybki wzrost temperatury wody na wypływie, jednocześnie do minimum zostaje ograniczona ilość wody potrzebna do uzyskania zadanej temperatury. Po osiągnięciu wartości zadanej na pokrętle, czujnik przesuwa tłok w kierunku wody zimnej otwierając jej dopływ i następuje zmieszanie obu strumieni. Przy dalszym poborze wody czujnik w sposób ciągły bada temperaturę wody zmniejszając lub zwiększając stopień zmieszania. Różnica pomiędzy wartością zadaną a temperaturą wody na wypływie sięga w zależności od jakości mieszacza od 1-3 stopni i jest odczuwalna jako chwilowe ocieplenie lub ochłodzenie się wody.
Rodzaje czujników termostatycznych
Woskowy – wosk pszczeli, tani i trwały ale o dużej zwłoce czasowej, czujnik w kształcie tłoka sterującego stopniem otwarcia dopływu wody zimnej i ciepłej do komory zmieszania
Cieczowy – specjalna ciecz rozszerzalna polieutektyczna (wieloskładnikowa), bardzo duży współczynnik rozszerzalności, szybka reakcja na zmiany temperatury, czujnik w postaci termoskopu sterującego suwakiem w komorze zmieszania
Bimetaliczny – zwykle spiralny, odkształcenie spirali steruje stopniem otwarcia pierścienia regulacyjnego obracając go w komorze zmieszania
Elektroniczny– czujnik mierzy temperaturę na wylocie i podaje ją do modułu sterującego, który za pomocą siłownika zmniejsza lub zwiększa stopień zmieszania, zasilanie prądowe, zastosowanie w dużych instalacjach
Rys. Budowa mieszacza termostatycznego
Problem zapewnienia bezpiecznej temperatury wody w umywalkach występuje przede wszystkim w instalacjach z zasobnikiem ciepła, szpitalach, przedszkolach. Mieszacze podumywalkowe mają zwykle małe kompaktowe konstrukcje i z powodzeniem mieszczą się pod przyborem sanitarnym. W zależności od budowy i wymaganej przepustowości mogą być stosowane do pojedynczych przyborów lub jako mieszacze kolektywne, do kilku punktów czerpalnych. Sposób montażu może być natynkowy, bezpośrednio na przewodach rurowych lub na zaworze kątowym pod umywalką lub podtynkowy za ozdobną rozeta maskującą. Mieszacze umywalkowe podtynkowe wykonywane są zwykle jako gotowe baterie ścienne z wylewką i czujnikiem podczerwieni i zaliczane są do armatury bezdotykowej. Po jednorazowym ustaleniu temperatury wypływu mieszacz uruchamia się na ruch w pobliżu czujnika. Czas wzbudzenia ustalany jest w zależności od konstrukcji na 1,5-7,5s. Zastosowanie to przede wszystkim szpitale, sale operacyjne. Mieszacze do umywalek mają standardowo blokadę antyoparzeniową, w wybranych konstrukcjach możemy też spotkać blokadę termostatu zapewniającą zablokowanie ruchu głowicy w określonym, bezpiecznym pod kątem temperatury położeniu.
Fot. Mieszacze do umywalek. Po lewej mechaniczny, po prawej w wersji elektronicznej
3. Mieszacze do natrysków mechaniczne
Mają różnorodne konstrukcje i wykonanie. Mieszacze podtynkowe posiadają specjalną puszkę montażową skryta pod tynkiem, w której mieści się korpus mieszacza i głowica termostatyczna. Na ścianie widoczne jest tylko pokrętło termostatu. Dostęp do mieszacza umożliwia maskująca rozeta. Konstrukcje natynkowe w wykonaniu zwykłym mocowane są bezpośrednio na rurach doprowadzających wodę i wymagają ukrycia za ścianką osłonową z drzwiczkami rewizyjnymi lub montażu w osobnym pomieszczeniu technicznym. Dopływ wody ciepłej do mieszacza jest z lewej strony a zimnej z prawej lub od dołu. Wyposażenie dodatkowe stanowią zawory zwrotne klapowe i filtry zanieczyszczeń. Droższe modele mogą posiadać też opcjonalnie manometry kontrolne i termometry wody zmieszanej dla szybkiej kontroli prawidłowości działania termostatu. W wykonaniu specjalnym mieszacz natynkowy posiada przyłącza kątowe i mocowany jest jak tradycyjna bateria natynkowa z użyciem nypli mimośrodowych (krzywek). W grupie tej wyróżnić można mieszacze do pojedynczych natrysków, jak i mieszacze centralne do kilku natrysków. Mieszacze do natrysków pojedynczych posiadają na odpływie wody zmieszanej gwint zewnętrzny do przykręcenia słuchawki natrysku i stanowią doskonałe rozwiązanie dla domowych instalacji ciepłej wody z podgrzewaczem pojemnościowym lub zasilanych z zasobnika ciepła. Mieszacze centralne wyposażone są w dodatkowy element w postaci chromowanej rurki odprowadzający wodę zmieszaną do instalacji podtynkowej.
4. Mieszacze elektroniczne do dużych instalacji
W dużych instalacjach c.w.u. podstawowym problemem jest optymalne utrzymanie temperatury ciepłej wody przy zmiennym ciśnieniu i poborze jak też zapewnienie pełnej ochrony przed legionellą. Mieszacze elektroniczne wyposażone są w specjalny sterownik zawiadujący programem dezynfekcji instalacji z bakterii . Możliwe jest przy tym zaprogramowanie różnych parametrów dezynfekcji (temperatury, czasu trwania, pory dezynfekcji). Mieszacze elektroniczne zasilane są prądowo prądem sinusoidalnym 230V i posiadają zabezpieczenie elektryczne IP54.
5. Mieszacze podwójne
Firma Leonard dla układów o dużych wahaniach zużycia wody np. zakłady hydroterapii, natryski zbiorowe oferuje mieszacze podwójne serii HIGH-LOW wyposażone w dwie jednostki sterujące dla małych i dużych przepływów. W dolnych zakresach przepływu pracuje tylko mały zawór mieszający, po przekroczeniu określonej wartości przepływu włącza się duży mieszacz. Pozwala to na bardzo precyzyjną regulację temperatury w szerokim zakresie przepływów.