Instalacje kanalizacyjne zarówno dla ścieków bytowo–gospodarczych jak i deszczowych składają się z przewodów i urządzeń zlokalizowanych wewnątrz budynku lub na zewnątrz w bezpośrednim jego otoczeniu oraz z przykanalików. Lokalizację pokazano na rys. poniżej.
Rys. Schemat instalacji kanalizacyjnej. 1-podejście; 2-piony; 3-przewód poziomy;4-studzienka rewizyjna; 5-rynna;6-pion spustowy; 7-kanał ściekowy; 8-kanał deszczowy
W skład przykanalika wchodzi studzienka kanalizacyjna przelotowa lub połączeniowa. Ścieki bytowe oraz deszczowe należy odprowadzać do zewnętrznych sieci kanalizacyjnych. W przypadku braku takich sieci ścieki bytowo–gospodarcze należy odprowadzić do lokalnej oczyszczalni ścieków lub do zbiornika bezodpływowego, natomiast ścieki deszczowe można rozsączyć w gruncie lub kierować do rowów odwadniających (melioracyjnych) po uzyskaniu zgody właściciela tych urządzeń. Należy zapewnić takie
warunki odpływu wód opadowych, aby nie następowało zalewanie powierzchni sąsiednich
nieruchomości. Należy stosować materiały i urządzenia zapewniające utrzymanie szczelności instalacji.
Każda nieruchomość powinna mieć własne podłączenie kanalizacyjne do istniejącej sieci kanalizacyjnej. W przypadkach uzasadnionych względami technicznymi lub ekonomicznymi dopuszcza się budowę wspólnego podłączenia dla kilku nieruchomości.
W przypadku zewnętrznej sieci kanalizacyjnej rozdzielczej należy stosować przewody odpływowe i podłączenia kanalizacyjne oddzielnie dla ścieków bytowych i deszczowych.
Podłączenie instalacji kanalizacyjnej do sieci zewnętrznej powinno odpowiadać warunkom ustalonym z przedsiębiorstwem eksploatującym sieć kanalizacyjną. Dopuszcza się wykorzystanie ścieków deszczowych do płukania przewodów instalacji kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki bytowe.
Skanalizowanie piwnic i innych pomieszczeń położonych poniżej maksymalnego poziomu ścieków w zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, wymaga uzgodnienia z przedsiębiorstwem eksploatującym sieć kanalizacyjną.
Dla ścieków, których jakość nie odpowiada warunkom określonym w przepisach, przed
wprowadzeniem ich do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej należy zastosować urządzenia do wstępnego oczyszczania. Materiały stosowane w instalacjach kanalizacyjnych, przybory sanitarne, urządzenia
i elementy instalacji powinny odpowiadać wymaganiom odnośnych norm i aprobat. Dobór
materiału uzależniony jest od temperatury odprowadzanych ścieków i stopnia ich agresywności. Podobnie jak przy projektowaniu instalacji wodociągowych, również dla instalacji kanalizacyjnych stosuje się pojęcie obliczeniowego przepływu ścieków, który służy do sprawdzania hydraulicznych warunków pracy instalacji kanalizacyjnej. Dla instalacji kanalizacyjnych oprócz ścieków powstających w wyniku zużywania wody dostarczonej instalacją wodociągową dopływają również ścieki deszczowe. Powstaje wobec tego konieczność określenia przepływów obliczeniowych ścieków bytowych ścieków
deszczowych.
Podstawą wyjściową do projektowania instalacji kanalizacyjnej jest projekt architektoniczno-budowlany (rzuty i przekroje) oraz warunki techniczne otrzymane od dysponenta miejskiej sieci kanalizacyjnej.
Zasady projektowania instalacji kanalizacji bytowo-gospodarczej polegają na:
- ustaleniu sposobu odprowadzenia ścieków,
- ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej,
- ustaleniu wyposażenia sanitarnego budynku, w tym poszczególnych pomieszczeń,
a w konsekwencji określeniu ilości i rodzaju przyborów sanitarnych, - rozmieszczenie przyborów sanitarnych i usytuowanie pionów kanalizacyjnych,
- wykonaniu schematu podłączenia poszczególnych przyborów sanitarnych do pionów
kanalizacyjnych, - wykonaniu obliczeń hydraulicznego obciążenia pionów i przewodu odpływowego
- weryfikacji obliczeń polegającej na sprawdzeniu obciążenia hydraulicznego danego pionu (sprawdzenie średnicy),
- naniesieniu średnic podejść, pionów, przewodów odpływowych na rzuty i przekroje,
zwymiarowaniu, opisaniu uzbrojenia - sprawdzeniu kolejności i poprawności wykonanych czynności i ewentualne wprowadzenie korekt,
- wykonaniu rozwinięcia instalacji kanalizacyjnej,
- wykonaniu opisu technicznego, strony tytułowej, spisu treści i rysunków,
- zebraniu w całość w sposób trwały wszystkich elementów projektu.
Zasady projektowania instalacji kanalizacji deszczowej polegają na:
- ustaleniu sposobu odprowadzenia ścieków,
- ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej,
- ustaleniu powierzchni spływu i w oparciu o natężenie deszczu miarodajnego określenie
ilości ścieków deszczowych, - rozmieszczeniu urządzeń do odbioru ścieków deszczowych (np. wpusty, rynny),
- wykonaniu schematu podłączenia poszczególnych urządzeń do pionów kanalizacyjnych
- wykonaniu obliczeń hydraulicznego obciążenia pionów i przewodu odpływowego
W nowej normie PN-EN 12056-2:2002 „Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budynków, cz.I-V” instalacje kanalizacji sanitarnej dzieli się różne systemy w zależności od sposobu podłączenia przyborów do pionu i wentylacji podejść, wyróżniając kanalizację systemu I, II, III i IV.
System I System pojedynczego pionu kanalizacyjnego z podejściami częściowo wypełnionymi.
Urządzenia sanitarne są podłączone do podejść częściowo wypełnionych. Podejścia te są projektowane przy stopniu wypełnienia 0,5 (50 %) i są podłączone do pojedynczego pionu kanalizacyjnego.
System II System pojedynczego pionu kanalizacyjnego z podejściami o mniejszej średnicy. Urządzenia sanitarne są podłączone do podejść o mniejszej średnicy. Podejścia te są projektowane przy stopniu wypełnienia 0,7 (70 %) i są podłączone do pojedynczego pionu kanalizacyjnego.
System Ill System pojedynczego pionu kanalizacyjnego z podejściami całkowicie wypełnionymi.
Urządzenia sanitarne są podłączone do podejść całkowicie wypełnionych. Podejścia te są projektowane przy stopniu wypełnienia 1,0 (100 %) Każde podejście jest podłączone oddzielnie do pionu kanalizacyjnego.
System IV System oddzielnych pionów kanalizacyjnych. Każdy system kanalizacyjny typu I, II i Ill może być również podzielony na pion kanalizacyjny odprowadzający ścieki czarne z ustępów spłukiwanych i pisuarów oraz na pion kanalizacyjny odprowadzający ścieki szare z pozostałych urządzeń sanitarnych.
Rys.1 Rozwiązania systemu z wentylacją główną. Ozn. 1-wanna, 2-umywalka, 3-muszla ustępowa, 4-wpust podłogowy, 5-zawór napowietrzający, 6-pion kanalizacyjny, 7-podejście kanalizacyjne, 8- przewód odpływowy, 9 rura wywiewna
Rys.2 Rozwiązania systemu kanalizacji sanitarnej z wentylacją obejściową. Ozn. 1-9 jw. 10-pion wentylacyjny poboczny, 11-obejście wentylacyjne, 12-pisuar
Powyższe rysunki polskiej normy nie są zbyt czytelne, szczególnie dla początkujących projektantów. Poniżej przedstawiam więc rozwiązanie ww. zagadnień z uwzględnieniem średnic rur.
Rys. Schemat przykładowej kanalizacji wykonanej w systemie a) pierwszym lub drugim – przybory podłączone do pionu w sposób zbiorczy,, b) trzecim III – przybory sanitarne podłączone indywidualnie do pionu. Oznaczenia: 1-wanna, 2-umywalka, 3-miska ustępowa, 4-zlewozmywak, 5-wpust podłogowy, 6-pion kanalizacyjny, 7-podejscie, 8-przewód odpływowy, 9-wywietrznik, 10-część wentylacyjna
pionu. (źr. Kaczmarek Instrukcja projektowania montażu i eksploatacji wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych)
Na rysunku obok możemy zobaczyć przykładową kanalizację wraz z zaprojektowanymi średnicami podejść pod przybory sanitarne. W przypadku obu pionów, kończą się one rurą wywiewną wyprowadzoną ponad dach. W praktyce wywiewka jest wymagana zawsze na ostatnim pionie licząc od przyłącza, oraz na co piątym z pozostałych. Przykład kanalizacji wykonanej w systemie typu IV pokazuje kolejny rysunek. W tym wypadku rozdzielono ścieki szare i czarne podłączając je do osobnych wentylowanych pionów. Pion ścieków szarych nie musi mieć w tym wypadku tej samej średnicy co ścieków czarnych. Wybór minimalnej średnicy będzie podyktowany ilością podłączonych przyborów.
Rys. (po prawej) Kanalizacja typu IV z osobnymi pionami dla ścieków szarych pochodzących od wanien i umywalek i ścieków czarnych od muszli ustępowych.
Zasady wymiarowania podejść wentylowanych i niewentylowanych pod przybory sanitarne omówiono w osobnych rozdziale.