Zjawiska lodowe
Formy zlodzenia rzeki pojawiające się w fazie zamarzania, trwałej pokrywy lodowej i spływu lodu. Określa się je wizualnie na podstawie wyglądu zewnętrznego. W fazie zamarzania występują: śryż, lepa, lód denny, lód brzegowy i częściowa pokrywa lodowa. Pierwszą fazę zlodzenia kończy trwała i nieruchoma pokrywa lodowa o gładkiej lub nierównej powierzchni, pokrywająca zwierciadło wody na całej szerokości rzeki. Pod stałą pokrywą mogą występować podbitki śryżowe. Trzecią fazę rozpoczyna kruszenie i spływ lodu a formami zlodzenia są tu kra i zator.
Śryż – lód o strukturze gąbczastej, tworzący się w całej masie przechłodzonej wody. Łącząc się wypływa na powierzchnię tworząc krążki śryżowe, a te z kolei mogą tworzyć pola śryżowe.
Fot. Krążek lodowy Fot. Krążki lodowe i śryż na Wiśle
Lepa – [ang. – snow slush], czyli śnieg, który spadł na powierzchnię wody. Nie stopił się, bo woda miała już temperaturę bliską zera, lub była przechłodzona i miała wartość nieco niższą od 0 °C. Lepa wygląda jak namoczona w wodzie wata. Jest prawie przeźroczysta i widać ją tylko wtedy, gdy znajdziemy się bezpośrednio nad rzeką. Lepa po zamarznięciu zamienia się w biały lód i wtedy jest on już widoczny – łatwo go pomylić ze śryżem. Może także, przy bardzo gwałtownym oziębieniu się powietrza, zamienić się w lód śnieżny [ang. – snow ice].
Lód denny – gąbczasta masa tworząca się na występach dennych i roślinności wodnej. Po osiągnięciu dużych objętości wypływa na powierzchnię, gdzie łącząc się ze śryżem i lepą tworzy lód prądowy (w postaci krążków otoczonych białym wianuszkiem).
Lód brzegowy – oblodzenie rzeki w linii zwilżonej, rozwijające się od brzegów koryta ku środkowi.
Fot. Lód brzegowy
Częściowa pokrywa lodowa – nierównomierna pokrywa lodowa, będąca następstwem rozwoju lodu brzegowego. Rozciąga się na całej szerokości rzeki lecz ma liczne miejsca niezamarznięte.
Kra – części popękanej pokrywy lodowej unoszone z prądem rzeki.
Zator – specyficzna forma zlodzenia rzeki. Tworzy się w przewężeniach koryta, na mieliznach i przy utrudnionym spływie (np. kra w górze rzeki i stała pokryw w dole), z nagromadzonego lodu prądowego (zator śryżowy) lub kry (zator lodowy).
Tabela. Wytrzymałość lodu na rzece w zależności od jego grubości (dane dla lodu czarnego)