Ze względu na budowę i metody oczyszczania ścieków metodami półnaturalnymi wyróżnić można:
Przy odprowadzaniu ścieków do ziemi
– drenaż rozsączający
– oczyszczalnie tunelowe
– filtry gruntowe piaskowe
– studzienki chłonne
– pola irygacyjne
Przy odprowadzaniu ścieków do wód
– stawy ściekowe (rybne, napowietrzane, stabilizacyjne, glonowe)
Drenaż rozsączający
To układ rur drenażowych umieszczonych pod ziemią i obsypanych żwirem, służących do rozsączania w gruncie ścieków wstępnie oczyszczonych mechanicznie, zwykle za pomocą osadnika gnilnego. Proces oczyszczania ścieków jest dwuetapowy:
Etap I – podczyszczanie w warunkach beztlenowych – realizowany jest w osadniku gnilnym i polega na wstępnym podczyszczeniu ścieków przy udziale bakterii beztlenowych.
Etap II – doczyszczanie tlenowe – to doczyszczanie w warunkach tlenowych, realizowane poprzez system złoża rozsączającego.
Po przejściu przez osadnik ścieki zostają pozbawione zanieczyszczeń pływających (flotacja), oraz łatwo opadających (sedymentacja) oraz w około 65% ładunku BZT5. Doczyszczanie ścieków (utlenianie, nitryfikacja), następuje w ziemi dzięki natlenionemu złożu żwirowemu i bakterii tlenowych.
Pierwszym elementem takiej oczyszczalni jest osadnik gnilny. Według normy DIN 4261, pojemność takiego osadnika należy przyjmować równą 0,3 m3/M, ale nie mniej niż 3m3. Osadniki mogą być jedno- dwukomorowe lub trzykomorowe, chociaż w praktyce stosowane są zwykle:
– przy pojemności do 4m3 osadniki dwukomorowe
– przy pojemności >4m3 osadniki trzykomorowe
Osadnik dwukomorowy powinien mieć pojemność pierwszej komory równą 2/3 pojemności ogólnej, trzykomorowy pojemność pierwszej komory równą 1/2 pojemności ogólnej. Osadniki działają na zasadzie sedymentacyjnej. Czas przetrzymania ścieków nie powinien być dłuższy niż 3 dni. Zbyt długie przetrzymanie ścieków może prowadzić do ich zagniwania i wydzielania siarkowodoru i metanu, co jest sytuacją niekorzystną. Zatrzymany w osadniku osad „wstępny” podlega procesom beztlenowej stabilizacji na dnie osadnika. Jest to głównie fermentacja psychrofilowa i powinna trwać minimum 180 dni. Po tym czasie osad może być odpompowany przez tabor asenizacyjny, a osadnik musi zostać zalany świeżymi ściekami i ponownie „wpracowany” (tworzą się szczepy bakterii beztlenowych) przez okres około 2 tygodni. Przy niestabilnym składzie ścieków tego typu oczyszczalnia musi być wspomagana biopreparatami zawierającymi gotowe kultury bakterii jak np. Bio-7.
Fot. Oczyszczalnia ścieków z drenażem rozsączającym i osadnikiem dwukomorowym CONPLAST 2H W-BOX
Rys. Schemat oczyszczalni jw. Ozn.0-rewizja, 1-osadnik gnilny, 2-filtr doczyszczający, 3-studzienka rozdzielcza, 4-rura łącząca, 5-rury rozdzielcze, 6- rury drenażowe, 7-dodatkowe rurki rozprowadzające, 8-skrzynki rozsączające, 9-kolano, 10-rura wywiewna
Drenaż rozsączający tworzą rury ułożone w ziemi na głębokości około 50-90 cm, obsypane żwirem o granulacji najczęściej 16-60mm. Stosuje się zwykle rury z PVC średnicy 110mm, perforowane w dolnej części. Rury należy układać z minimalnym spadkiem rzędu 0,5-1% w kierunku rur wywiewnych. Przyjmuje się generalnie 12 mb drenażu na jednego użytkownika (stałego mieszkańca). Obciążenie hydrauliczne drenażu, w zależności od rodzaju gruntu, powinno zawierać się w granicach 0,012-0,004 m3/mb (od 4 do 12 litrów na metr bieżący na dobę).
Przy terenie podmokłym lub gruncie słabo przepuszczalnym należy pomnożyć wymiary drenażu przez 2. Przy gruncie bardzo przepuszczalnym podzielić wymiary drenażu przez 1,5. Jedna nitka drenażowa nie powinna przekraczać 20 mb. Powyżej 10 mieszkańców – na każdego dodatkowego użytkownika dodajemy 8 mb (zamiast 12 mb). Ogólna długość drenażu nie może przekroczyć 200 mb (a najlepiej nie więcej niż 120 mb). Rura drenarska powinna być ułożona w rowie drenarskim o szerokości min. 50 cm. Może to być też łoże drenarskie, na którym ułożone zostaną nitki drenarskie w odstępnie min. 1,5 m jedna od drugiej. Rura drenarska przykryta jest geowłókniną, której brzegi zawinięte są do góry.
Rys. Przekrój przez drenaż rozsączający (rys. inzynierbudownictwa.pl)
Zamiast żwiru, który jest trudny w optymalnym napowietrzaniu można stosować drenaż współpracujący z systemem skrzynek rozsączających. Skrzynki ułożone są wtedy pod rurami drenażowymi, a w celu polepszenia rozpływu ścieków od rur do skrzynek biegną dodatkowe rurki rozprowadzające jak na rysunkach powyżej.
Montaż
Przed przystąpieniem do montażu drenów rozsączających należy zapewnić odpowiednią ilość obsypki filtracyjnej. Jako obsypkę zaleca się stosować płukany żwir o granulacji Ø = 16 – 32 mm. Ilość obsypki żwirowej zależy od długości systemu rozsączającego i przepuszczalności gruntu. Przy wyborze lokalizacji na zamontowanie drenów rozsączających należy uwzględnić minimalne odległości:
• od budynku – min. 3m
• od granic działki – min. 2m
• od ujęcia wody pitnej – min. 30m
• od wysokiego drzewa – min. 3m
• od najwyższego poziomu wody gruntowej – min 1,5m
Elementem rozpoczynającym drenaż rozsączający jest studzienka rozdzielcza. Należy ją posadowić w wykopie za zbiornikiem , wypoziomować i połączyć ze zbiornikiem rurą pcv Ø 110
1. Optymalna głębokość ułożenia rury rozsączającej wynosi około 0.5 –0,9 m i uzależniona jest od głębokości posadowienia zbiornika i studzienki rozdzielającej. Należy dążyć do jak najpłytszego ułożenia drenów, co sprzyja procesowi rozsączania i oczyszczania ścieków. W warstwach gruntu poniżej 1,0m są niekorzystne warunki tlenowe i ma to niekorzystny wpływ na rozsączanie.
2. Wykopy pod dreny powinny mieć szerokość 0,5 m –1,0m w zależności od rodzaju gruntu Dno wykopów powinno być równe i posiadać lekki spadek 0,5% = 5mm na 1m 3. Dno wykopów należy wypełnić 20 -50 cm (w zależności od przepuszczalności gruntu) warstwą żwiru o granulacji 16 – 32 mm
4. W przypadku gruntów słabo przepuszczalnych pod warstwę żwiru 16-32mm stosować podsypkę żwirowo piaskowa o granulacji 0-3mm i grubości 30-70 cm
5. Na warstwę żwiru ułożyć rury rozsączające ze spadkiem 0,5% = 5mm na 1m
6. Obsypać żwirem granulacji 16-32mm ułożone rury do całkowitego ich zakrycia.
7. Bezpośrednio na obsypkę żwirową ułożyć pasy geowłókniny.
8. Zasypywać ułożone dreny gruntem rodzimym, zagęszczając delikatnie warstwami.