Informacje ogólne
Produkcję rury wielowarstwowej systemu KISAN rozpoczęto w Polsce na podstawie licencji
angielskiej fi rmy KITECHNOLOGY Ltd. Bazą do produkcji rur jest taśma aluminiowa o grubości 0,2–0,35 mm zwinięta wzdłużnie w rurę i na szwie zakładkowym zgrzana ultradźwiękami w sposób ciągły.
W zautomatyzowanym procesie produkcji rura z aluminium powlekana jest z obu stron kolejno
warstwami kleju i tworzywa (różne gatunki polietylenu: PE, PE80, PEX i PERT).
Rys.1 Konstrukcja rury wielowarstwowej KISAN
Rury KISAN są znakowane co 1 m na całej długości znakiem firmowym producenta, numerem kodu, oznaczeniem rodzaju tworzywa, maksymalnymi wartościami temperatury i ciśnienia roboczego oraz datą produkcji.
Asortyment produkcji rur
Produkowane są rury o następujących średnicach :
14 x 2 mm w kręgach o długości 200 mb
16 x 2 mm w kręgach o długości 200 mb (max. 400 mb)
20 x 2,25 mm w kręgach o długości 150 mb (max. 240 mb)
25 x 2,5 mm w kręgach o długości 100 mb
32 x 3,0 mm w kręgach o długości 50 mb
Tabela1 Rodzaje i zastosowanie rur wielowarstwowych KISAN
Tabela 2 Podstawowe dane techniczne
Właściwości fizyczne rur KISAN
Chropowatość bezwzględna 0,003 – 0,005 mm
Współczynnik rozszerzalności liniowej 25 x 10-6 K-1
Współczynnik przewodności cieplnej 0,45 W/m K
1) temperatury przyjmowane jako obliczeniowe (projektowe)
2) temperatura awaryjna dotyczy okresów awarii instalacji (np. sterowania), w których może nastąpić
wzrost temperatury do w/w w sumarycznym czasie pracy 100 godzin podczas 50 lat eksploatacji instalacji,
przy czym jednorazowa ciągła praca w stanie awaryjnym nie powinna przekraczać 3 godzin.
3) klasy zastosowań wg ISO 10508:1995.
Połączenia rur KISAN
Połączenie rur z innymi elementami instalacyjnymi wykonuje się przy pomocy złączek zaciskowych i zaprasowywanych.
Złączki są znakowane przez producenta znakiem logo, a także znakami średnicy elementu i/lub gwintu oraz roku produkcji.
Złączki zaprasowywane
Konstrukcja złączek zaprasowywanych
Złączki zaprasowywane oferowane są w trzech typach:
– złączki zaprasowywane mosiężne niklowane z tuleją wahliwą typu Kisan WL w zakresie średnic 16-32 mm
– złączki zaprasowywane mosiężne niklowane z tuleją wahliwą typu Kisan WM w zakresie średnic 16-32 mm
– złączki zaprasowywane tworzywowe, korpus wykonany z PPSU – polifenylenosulfon, z tuleją wahliwą typu Kisan WT w zakresie średnic 16-20 mm.
Złączki z tuleją wahliwą (oddzieloną od korpusu) wyposażone są w półprzezroczysty pierścień z tworzywa dla kontroli głębokości wprowadzenia rury. Luźna tuleja, nie połączona trwale z korpusem złączki, pozwala na łatwiejsze wprowadzenie rury do złączki. Na korpusie złączki umiejscowiono w rowkach uszczelki typu „O-ring” wykonane z NBR70/FKM80 (nie dotyczy złącz typu Kisan WL). Uszczelnienie połączenia rury w złączce zaprasowywanej uzyskuje się przez zaprasowanie tulei na rurze przy użyciu praski elektrycznej lub ręcznej, z zastosowaniem odpowiedniej szczęki.
Właściwości złączek zaprasowywanych typu Kisan WL, WM i WT
– powtarzalność połączenia (zawsze jednakowa siła docisku),
– możliwość montażu w przegrodach poziomych (posadzki) i pionowych (ściany),
– możliwość nakładania otulin termoizolacyjnych na połączenia (średnice zewn. złączek są niewiele większe od średnic rury),
– duża szybkość wykonania połączenia (ograniczona ilość operacji),
– duże walory estetyczne (kształtki są niklowane) w przypadku umieszczenia połączenia w miejscu widocznym
Dodatkowe zalety złączek typu Kisan WL
Funkcja kontrolowanego przecieku zgodnie z DVGW W534 – Wymogiem dla złączek tego typu, jest aby złączki z kontrolowanym przeciekiem w stanie nie zaciśniętym przy ciśnieniu pomiędzy 1 bar (0,1 MPa) a 6,5 bar (0,65 MPa) były wyraźnie nieszczelne. Ma to się objawiać na dwa możliwe sposoby: wznoszące się pęcherzyki powietrzne na
każdym złączu, co najmniej 1 pęcherzyk powietrzny na sekundę lub wyciekająca woda na każdym złączu, co najmniej 1 kropla na sekundę.
Możliwość zaprasowywania dwoma profilami szczęk, obecnym Ki i nowym TH. Łatwiejszy montaż – możliwy bez użycia narzędzia fazującego, kalibratora.
Użycie narzędzia typu rozwiertak przy montażu złącz typu Kisan WL jest niedopuszczalne.
Złączki zaciskowe skręcane
Właściwości złączek zaciskowych skręcanych typu Kisan
– możliwość montażu w przegrodach pionowych (ściany), bardzo szybki montaż,
– możliwość montażu za pomocą klucza zwykłego lub nastawnego, bez potrzeby używania specjalistycznych urządzeń zaprasowujących,
– duże walory estetyczne (kształtki są niklowane) w przypadku umieszczenia połączenia w miejscu widocznym
– możliwość wielokrotnego rozłączania i łączenia elementów – bez dodatkowych uszczelnień,
– pewność połączenia – w prawidłowo wykonanym połączeniu nie występują przecieki.
Rys. Złączki zaciskowe typu Vestol i Vestol ZBK
Złączki zaciskowe – skręcane wykonywane są w trzech typach:
złączka typu Vestol – zagnieceniu ulega mosiężna tuleja umieszczona na korpusie, zakres średnic: 14 ,16, 20, 25 mm, zakres rozmiarowy gwintów: ½”, ¾”, 1″
złączka typu Vestol ZBK – zagnieceniu ulega mosiężny przecięty pierścień, zakres średnic: 16, 20 mm, zakres rozmiarowy gwintów: ½”, ¾”
złączka typu półśrubunek Eurokonus G¾” – zagnieceniu ulega mosiężny przecięty pierścień, zakres średnic: 14, 16, 20 mm, zakres rozmiarowy gwintów: G¾”.
Rys. Złączka eurokonus
Są to złączki mosiężne niklowane z uszczelkami typu „O-ring” (wykonanymi z NBR70/FKM80). W specjalnie przygotowanej przy pomocy kalibratora lub rozwiertaka końcówce rury osadza się korpus złączki z uszczelkami.
Zasady wykonywania połączeń
Cięcie rury
Cięcie rury wykonujemy specjalnymi nożycami prostopadle do osi rury. Aby uniknąć zgniecenia rury wykonuje
się płytkie nacięcie po obwodzie rury, a następnie obcina rurę do końca. Operowanie nożycami wymaga pewnej
wprawy. Dla średnic powyżej 25 mm zaleca się stosowanie obcinaka krążkowego
Gięcie rury
Minimalny promień gięcia rury wynosi – 5 D (D – średnica zewnętrzna). Na przykład, wykonanie zawrotu o 180° rury 16×2 wymaga wykonania łuku
o średnicy 16 cm. Rurę wygina się „na zimno”. Dla uniknięcia załamania rury lub zwężenia przekroju zaleca się użycie specjalnych sprężyn do gięcia rur. Dla średnic powyżej 25 mm zaleca się stosowanie specjalnych giętarek.
Przygotowanie końcówki rury
Do przygotowania końcówki rury stosuje się kalibratory lub rozwiertaki. Przy pomocy tych narzędzi kalibruje się wewnętrzną średnicę rury. Ze względu na wprowadzane zmiany i usprawnienia w systemie Kisan niektóre starsze
narzędzia nie mogą być wykorzystywane do najnowszych produktów. Uwagi te przedstawione są w poniższej tabeli.
Użycie kalibratora
Aby przygotować koniec rury wielowarstwowej do zamontowania złącza należy wykonać operację kalibrowania
wewnętrznej średnicy rury i fazowanie. Kalibrator ma specjalnie ukształtowaną baryłkowowalcową część roboczą.
Część ta zakończona jest frezem do wykonania fazki i wyrównania czoła rury. Obracając kalibrator zgodnie
z ruchem wskazówek zegara wsuwamy go do rury i fazujemy jej wewnętrzną ścianę na głębokość 1 mm. W tak
przygotowanej końcówce rury możemy osadzić złączkę. Kalibratory stosuje się do rur o średnicy od 16 mm
wzwyż.
Użycie rozwiertaka
Dla przygotowania końcówki rury przy pomocy rozwiertaka należy wykonać następujące operacje. Częścią
walcową rozwiertaka wstępnie kalibruje się wewnętrzną średnicę rury i frezem wykonuje fazę na głębokość około 1 mm. Następnie odwrotną stroną rozwiertaka, składającą się z tulei i freza walcowego wykonuje się kalibrowanie rury, aż do kreski naciętej na tulei. Należy zwrócić uwagę, żeby na końcu rozwiertaka znajdowała się uszczelka (gumka) dla odprowadzenia skrawanych wiórów. Rozwiertaki stosuje się do rur o średnicach 14, 16 i 25 mm oraz w zależności od typu montowanego złącza.
Wykonanie złącza zaprasowywanego
Konstrukcja złączek pozwala na sprawdzanie prawidłowej głębokości wprowadzenia rury w półprzezroczystym pierścieniu z tworzywa. Osadzenie złączki nie wymaga dużej siły i wykonuje się je ręcznie.
Rys. Pozycjonowanie szczęk typu KI i szczęk typu TH na złączce zaprasowywanej typu WL.
Minimalne długości zaciskanych rur zależą od ich średnicy (zob. rys) wynoszą
Rys. Minimalna długość zaciskanej rury
dla średnicy zewnętrznej 16 mm – L=60mm
dla średnicy zewnętrznej 20 mm – L=60mm
dla średnicy zewnętrznej 25 mm – L=80mm
dla średnicy zewnętrznej 32 mm – L=80mm
dla średnicy zewnętrznej 40 mm – L=100mm
Minimalna odległość zaciskanej rury od ściany i odległości pomiędzy zaciskanymi rurami wynoszą:
Montaż złączek zaciskowych – skręcanych
Na przygotowanym końcu rury oznacza się głębokość wprowadzenia złączki Vestol, ma to na celu kontrolę głębokości osadzenia korpusu złączki w rurze. Na rurę nakłada się nakrętkę, a następnie osadza się korpus złączki.
Należy zwrócić uwagę na wsunięcie korpusu złączki na pełną głębokość, co można kontrolować przez obserwację położenia złączki względem znaku na rurze. Istotne jest również dobre wprowadzenie uszczelek typu O-ring. Pierwszą z uszczelek można kontrolować wizualnie, natomiast złe ułożenie drugiej uszczelki można poznać po objawach takich
jak zwiększony opór w trakcie osadzania złączki, lub niemożność dosunięcia korpusu złączki do znaku na rurze.
Przy montażu złączek zaciskowych z pierścieniem przeciętym typu Vestol ZBK i przygrzejnikowych Eurokonus G¾”, pierścień przecięty należy dosunąć do korpusu złączki. Po ustawieniu współosiowo rury i kształtki nakręca się nakrętkę „do oporu” z pewną siłą tak, aby spowodować zagniecenie tulei złączki na zewnętrznej warstwie polietylenu rury. Takie połączenie nie wymaga uszczelnienia w postaci taśmy teflonowej czy włókna konopnego i można je wielokrotnie odkręcać i zakręcać, z tym, że rura wraz z korpusem złączki tworzy trwałe połączenie. W przypadku stwierdzenia przecieku w miejscu połączenia rury z korpusem złączki, należy korpus wyciąć i zastąpić innym, gdyż po zagnieceniu jest on nierozbieralny. Przy montażu instalacji należy zwrócić uwagę na odpowiednią kompensację wydłużeń termicznych, aby ewentualne przemieszczenia nie powodowały powstawania nadmiernych sił wyrywających rurę ze złącza. Zaleca się stosowanie złączek skręcanych przede wszystkim w dostępnych miejscach instalacji. Preferowany jest system c.o. rozdzielaczowy, gdzie złączki występują tylko przy rozdzielaczach i grzejnikach. Dopuszcza się wykonywanie połączeń typu VESTOL pod tynkiem (np. rozprowadzenia instalacji wodociągowej, pionów centralnego ogrzewania), natomiast nie dopuszcza się wykonywania połączeń w przegrodach poziomych.